In her bookstore in Wałbrzych in the late eighties. Courtesy of Olga Tokarczuk. Olga Tokarczuk is young for a Nobel Prize winner. She received the award four years ago, at fifty-seven, for “a narrative imagination that with encyclopedic passion represents the crossing of boundaries as a form of life.” “Moja 13-letnia córeczka szuka szkoły średniej. W ramach tych poszukiwań (oraz trochę treningu) trafiła do 21 Społecznego Liceum Ogólnokształcącego im. Jerzego Grotowskiego w Warszawie. Egzamin do tej szkoły odbywa się m.in. na podstawie rozmowy na temat książki” – wyjaśnił Kaźmierczak w internetowym wpisie. Listę książek obejmuje takie pozycje jak “Opowieść Olga Tokarczuk. Olga Nawoja Tokarczuk [2] (s. 29. tammikuuta [3] 1962 [4]) on puolalainen kirjailija, jota pidetään yhtenä tärkeimmistä puolalaisista nykykirjailijoista. Hänen teoksiaan on käännetty useille kielille, myös suomeksi. Tokarczuk sai vuoden 2018 Nobelin kirjallisuuspalkinnon. [5] Olga Tokarczuk. Tematyka obyczajowa Gra na wielu bębenkach – zbiór opowiadań Olgi Tokarczuk wydany w 2001 roku przez Najbrzydsza Kobieta Świata Cerber, Erynie, Harpie, Meduza, Gorgona] Morsztyn Jan Andrzej: Do trupa Norwid Cyprian Kamil: Larwa Rabelais François: Gargantua i Pantagruel Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią Sienkiewicz Henryk: Szkice węglem Szymborska Wisława: Konkurs piękności męskiej Terakowska Dorota: Władca Lewaku Tokarczuk Olga: Najbrzydsza kobieta świata Olga Tokarczuk – książki chronologicznie: Podróż ludzi księgi. E.E. Prawiek i inne czasy. Dom dzienny, dom nocny. Anna In w grobowcach świata. Bieguni. Prowadź swój pług przez kości umarłych. Księgi Jakubowe. Urodzona 29 stycznia 1962 w Sulechowie w rodzinie nauczycieli; córka Wandy Słabowskiej i Jozefa Tokarczuka. Dzieciństwo spędziła we wsi Klenica pod Zieloną Górą, gdzie rodzice uczyli na uniwersytecie ludowym. Następnie przeniosła się z rodziną do Kietrza (Opolskie); tu uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego im. C.K. Norwida. Gwiazdka Cieszyńska, pismo dla zabawy, nauki i przemysłu. Ner. 6. – Cieszyn d. 6. Lutego. – R. 1858. Julia Pastrana urodziła się w 1834 roku wśród Indian z zachodniego Meksyku. Sławę zyskała za sprawą obfitego owłosienia twarzy i ciała, niezwykle dużych uszu i nosa, a także przerośniętych dziąseł i nieregularnych zębów. ; Omawialiśmy opowiadanie „Najbrzydsza kobieta świata" Olgi Tokarczuk – opowiada. – Podeszli ambitnie. Zauważyli, że bohater nie zwraca się do bohaterki po imieniu, czyli jej nie szanuje. Zaimponowało mi to. Agnieszka nie chce być tam „panią od literatury". Przychodzi, żeby Casa di giorno, casa di notte è il libro da leggere questo inverno. Olga Tokarczuk, scrittrice e poetessa tra le più acclamate della Polonia, vincitrice del Premio Nobel per la Letteratura 2018 0PEEbLY. Olga Tokarczuk (ur. 29 stycznia 1962 w Sulechowie) – polska pisarka, eseistka, poetka i autorka scenariuszy, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018, a także innych nagród, The Man Booker International Prize 2018 za powieść Bieguni oraz Nagrody Literackiej „Nike” za powieści: Bieguni (2008) i Księgi Jakubowe (2015). Prezentowane zestawienie bibliograficzne w wyborze zostało sporządzone na podstawie elektronicznych baz danych Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Opolu oraz baz Biblioteki Narodowej. Bibliografia została podzielona na literaturę podmiotu i przedmiotu, składa się z 317 opisów bibliograficznych, obejmujących swoim zakresem czasowym lata 1993-2020. Materiał bibliograficzny uporządkowany został alfabetycznie, z podziałem na wydawnictwa zwarte i artykuły w czasopismach. Wydawnictwa zwarte dostępne w PBW w Opolu ii/lub filiach oznaczone są sygnaturą. Bibliografia podmiotowa: Książki: 1. Anna In w grobowcach świata / Olga Tokarczuk. – Kraków : “Znak”, 2006. – 218,[6] s. ; 21 cm. – ( Mity ). ISBN 83-240-0739-3 ISBN 978-83-240-0739-4 M 195176 (Opole) 2. Bieguni / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2008. – 451, [7] s. : il. ; 21 cm. ISBN 978-83-08-03987-8 M 200391 M 200417 (Opole) 3. Dom dzienny, dom nocny / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2008. – 389, [1] s. ; 20 cm. ISBN 978-83-08-04006-5 M 200392 (Opole) 4. Dom dzienny, dom nocny / Olga Tokarczuk. – Wałbrzych : “Ruta”, 1999. – 277, [3] s. ; 21 cm. ISBN 83-900281-9-0 M 061020 (Nysa) 5. / Olga Tokarczuk. – Wyd. 6 (2 popr.). – Wałbrzych : “Ruta”, 1999. – 220, [1] s. ; 22 cm. ISBN 83-912865-1-7 C 050061 (Kluczbork) 6. Gra na wielu bębenkach / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, [2018]. – 409,[2] s. ; 21 cm. ISBN 978-83-08-06055-1 M 055558 (Kluczbork) 7. Gra na wielu bębenkach / Olga Tokarczuk. – w tej ed. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2007. – 409,[2] s. ; 21 cm. ISBN 978-83-08-04031-7 M 196713 (Opole) 8. Gra na wielu bębenkach : 19 opowiadań / Olga Tokarczuk ; rys. Małgorzata Laszczak. – Wałbrzych : “Ruta”, 2001. – 342, [2] s. : il. ; 20 cm. ISBN 83-91-2865-9-2 M 193719 (Opole) 9. Księgi Jakubowe albo Wielka podróż przez siedem granic, pięć języków i trzy duże religie, nie licząc tych małych […] / Olga Tokarczuk. – Wielka podróż. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2017. – 903, [9] s. : il. ; 24 cm. ISBN 978-83-08-04939-6 M 068578 (Nysa) 10. Księgi Jakubowe albo Wielka podróż przez siedem granic, pięć języków i trzy duże religie, nie licząc tych małych […] / Olga Tokarczuk. – Wielka podróż. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2015. – 903, [9] s. : il. ; 24 cm. ISBN 978-83-08-04939-6 M 053928 (Kluczbork) 11. Księgi Jakubowe albo Wielka podróż przez siedem granic, pięć języków i trzy duże religie, nie licząc tych małych […] / Olga Tokarczuk. – Wielka podróż. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2015. – 903, [9] s. : il. ; 24 cm. ISBN 978-83-08-04939-6 M 63380 KK (Kędzierzyn-Koźle), M 212854 (Opole) 12. Lalka i perła / Olga Tokarczuk. – Wyd. 2. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2006. – 84,[3] s. ; 20 cm. ISBN 83-08-03875-1 M 196775 (Opole) 13. Moment niedźwiedzia / Olga Tokarczuk. – Warszawa : Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2012. – 90, [2] s. ; 20 cm. ISBN 978-83-62-46736-5 14. Opowiadania bizarne / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, [2019]. – 249, [6] stron ; 22 cm. ISBN 978-83-08-06498-6 15. Ostatnie historie / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2017. – 291, [4] s. ; 21 cm. ISBN 978-83-08-06056-8 M 068600 (Nysa) 16. Ostatnie historie / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2016. – 291, [4] s. ; 21 cm. ISBN 978-83-08-06056-8 M 053956 (Kluczbork), M 214918 (Opole) 17. Podróż ludzi księgi / Olga Tokarczuk. – [ popr.]. – Warszawa : “ 1997. – 215,[1] s. ; 20 cm. ISBN 83-87021-20-2 M 178777 (Opole) 18. Prawiek i inne czasy / Olga Tokarczuk. – [ – Warszawa : “ 1998. – 265,[7]s. ; 20 cm. – ( Archipelagi ). ISBN 83-87021-57-1 M 179267 (Opole) 19. Prawiek i inne czasy / Olga Tokarczuk. – Warszawa : “ 1997. – 269,[3] s. ; 20 cm. – ( Archipelagi ). ISBN 83-87021-57-1 M 193783 (Opole) 20. Profesor Andrews w Warszawie ; Wyspa / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2018. – 75, [4] strony ; 20 cm. ISBN : 978-83-08-06550-1 21. Prowadź swój pług przez kości umarłych / Olga Tokarczuk. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2009. – 314, [3] s. ; 21 cm. ISBN 978-83-08-04397-4 M 202394 (Opole) 22. Szafa / Olga Tokarczuk. – Wyd. 1 w tej ed., dodr. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2008. – 62, [3] s. ; 20 cm. ISBN 978-83-08-04284-7 M 200407 (Opole) 23. Szafa / Olga Tokarczuk. – [Wyd. 2]. – Wałbrzych : “Ruta”, 1998. – 45, [1] s. ; 20 cm. ISBN 83-900-281-8-2 C 049885 (Kluczbork) 24. Zgubiona dusza / Olga Tokarczuk ; [ilustracje] Joanna Concejo. – Wrocław : Wydawnictwo Format, 2017. – [48] s. : il. ; 27 cm. ISBN 978-83-61-488-743 C 055734 (Kluczbork), M 219006 (Opole) Artykuły z czasopism: 25. A czyje to / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 2019, nr 299, dod. Na wspólne święta, s. 44-45 26. A teraz uważajcie / Olga Tokarczuk // Strony. – 2009, nr 3, s. 148-15 27. Amos: fragm. / Olga Tokarczuk // Kresy. – 1997, nr 2, s. 27-34 28. Ariadna na Nakssos / Olga Tokarczuk // Pogranicza. – 2001, nr 2, s. 11-19 29. Awantura o kury / Olga Tokarczuk; rozm. przepr. Katarzyna Kubisiowska // Tygodnik Powszechny. – 2012, nr 15, s. 41-43 30. Bieguni – ludzie w podróży / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 2007, nr 234, s. 28 31. Czas Genowefy / Olga Tokarczuk // Arkusz. – 1996, nr 2, s. 11 32. Czas Kłoski / Olga Tokarczuk // Odra. – 1996, nr 4, s. 83-86 33. “Czasami rozprasza tykanie zegarka” / Olga Tokarczuk ; rozm. Marcin Wilk // Polonistyka. – 2016, nr 1, s. 12-14 34. Czuły narrator / Olga Tokarczuk // Rzeczpospolita. – 2019, nr 286, s. A8 35. Ćwiczenia z obcości / Olga Tokarczuk // Znak. – 2017, nr 7-8, s. 6-11 36. Droga chlebowa : opowieść wigilijna / Olga Tokarczuk // Tygodnik Powszechny. – 2007, nr 51/52, s. 28-29 37. Fryzjer / Olga Tokarczuk // Arkusz. – 2002, nr 6, s. 8-9 38. Gdy odrzucamy własną odpowiedzialność, tworzy się piekło : dlaczego czytam Josepha Conrada // Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 2017, nr 280, s. 2 39. Goerbersdorf / Olga Tokarczuk // Odra. – 2008, nr 5, s. 5-12 40. Jak tłumacze ratują świat / Olga Tokarczuk // Książki. – 2019, nr 3, s. 42-46 41. Jak wymyślić heterotopię: gra towarzyska / Olga Tokarczuk // Krytyka Polityczna. – 2009, nr 19, s. 12-20 42. Jasnowidz / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza 1998, nr 232, s. 18-19 43. Klasyka dwóch perspektyw / Olga Tokarczuk // Strony. – 2010, nr 5, s. 148-151 44. Kłamstwo, czyli pięć minut niedźwiedzia / Olga Tokarczuk // Res Publica Nowa. – 2002, nr 8, s. 36-37 45. Koniektura, imaginacja i żywioł pisania / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Sergiusz Sterna-Wachowiak // Odra. – 2019, nr 12, s. 31-41 46. Kunicki / Olga Tokarczuk // Pogranicza. – 2005, nr 2, s. 5-7 47. Lalka Olgi: kim jest Izabela, kto to jest Wokulski / Olga Tokarczuk // Polityka. – 2001, nr 15, s. 60-62 48. List Nachmana Jakubowskiego do pana w Częstochowie / Olga Tokarczuk // Odra. – 2014, nr 3, s. 79-83 49. Literatura dziecięca w pracy wychowawcy : Muminki – droga do dojrzałości / Olga Tokarczuk // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. – 1993, nr 10, s. 443-449 50. Marek Marek / Olga Tokarczuk // Rzeczpospolita. – 1998, nr 262, s. 14-15 51. Maski zwierząt / Olga Tokarczuk // Krytyka Polityczna. – 2008, nr 15, s. 63-76 52. „Moja książka jest celebracją śmierci” / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Anna Wojciechowska // Orbis Linguarum: legnickie rozprawy filozoficzne. – 2005, s. 297-301 53. Muminki : droga ku dojrzałości (wybór) / Olga Tokarczuk // Guliwer. – 1994, nr 4, s. 35-38 54. Najbrzydsza kobieta świata / Olga Tokarczuk // Studium. – 2001, nr 4, s. 29-37 55. Nieskończenie wielkie pogranicze / Olga Tokarczuk // Rzeczpospolita. – 2002, nr 150, s. A11 56. Notatki o Franku / Olga Tokarczuk // Twórczość. – 2006, nr 7, s. 75-91 57. O lataniu spontanicznym / Olga Tokarczuk // Charaktery. – 2019, nr 11, s. 80-83 58. Okno / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 2020, nr 80, s. 21 59. Opowiadania pod dyktando / Olga Tokarczuk // Polityka. – 2005, nr 12, s. 72-73 60. Panu Bogu – Polacy / Olga Tokarczuk // Rzeczpospolita. – 1998, nr 226, s. 15. 61. Podróż pociągiem z Europy na śląską prowincję z uwzględnieniem granic / Olga Tokarczuk // Krytyka Polityczna. – 2004, nr 5, s. 16-23 62. Podziemne rzeki / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Gabriela Łęcka // Polityka. – 1997, nr 4, s. 46-48 63. Polacy i Niemcy: mapa przyjaźni / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 2006, nr 295, s. 18-19 64. Postacie na wolności / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Michał Paweł Markowski // Tygodnik Powszechny. – 2019, nr 45, s. 100-104 65. Profesor Andrews w Warszawie / Olga Tokarczuk // Tygodnik Powszechny. – 1998, nr 51/52, s. 11 66. Przejście / Olga Tokarczuk // Pogranicza. – 2001, nr 5, s. 13-15 67. Pstrąg w migdałach / Olga Tokarczuk // Krytyka Polityczna. – 2005, nr 7/8, s. 222-225 68. Rubież / Olga Tokarczuk // Książki . – 2015, nr 4, s. 34-38 69. Skarb / Olga Tokarczuk // Dialog. – 2000, nr 4, s. 5-20 70. Szkocki miesiąc : opow. / Olga Tokarczuk // Rzeczposolita. – 1999, nr 300, s. F1-F4 71. Sztukmistrz / Olga Tokarczuk // Odra. – 2004, nr 6, s. 89-100 72. Świat z odwrotnej strony / Olga Tokarczuk // Tygodnik Powszechny. – 2019, nr 42, s. 19-21 73. Świat jest tkaniną / Olga Tokarczuk // Dziennik Trybuna. – 2019, nr 244/245, s. 12-13 74. Świat stał się brzydki / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Janusz Wróblewski // Polityka. – 2017, nr 31, s. 76-78 75. Światy bizarne / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Katarzyna Kubisiowska // Tygodnik Powszechny. – 2018, nr 14, s. 88-92 76. “Czasami rozprasza tykanie zegarka” / Olga Tokarczuk ; rozm. Marcin Wilk // Polonistyka. – 2016, nr 1, s. 12-14 77. Tokarczuk: Wrocław to otwartość, odwaga i pogoda ducha / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 2019, nr 287, s. 6 78. Tropem herezji / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Tomasz Stawiszyński // Tygodnik Powszechny. – 2014, nr 42, s. 56-59 79. W co grają zwierzęta / Olga Tokarczuk // Książki. – 2015, nr 2, s. 30-33 80. Walka o przeszłość / Olga Tokarczuk ; rozm. przepr. Justyna Sobolewska // Polityka. – 2016, nr 24, s. 84-86 81. Warszawa. Silnik Diesla : (opowieść w obrazkach) : fragm. / Olga Tokarczuk // Pomosty. – 2003, T. 8, s. 97-100 82. Wieczór autorski / Olga Tokarczuk // Borussia. – 2000, nr 20/21, s. 10-19 83. Wikipedysta warszawski / Olga Tokarczuk // Książki. – 2011, nr 1, s. 26-27 84. Wizyta / Olga Tokarczuk // Książki. – 2018, nr 1, s. 48-51 85. Wracaj do nas, jak tylko będziesz mogła / Olga Tokarczuk // Tytuł. – 2000, nr 3, s. 122-132 86. Żurek: opowiadania wigilijne / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 1999, nr 300, s. 15-16 Bibliografia przedmiotowa: Książki: 87. 1984: literatura i kultura schyłkowego PRL-u / pod redakcją Kamili Budrowskiej, Wiktora Gardockiego i Elżbiety Jurkowskiej. – Literatura i kultura schyłkowego PRL-u. – Warszawa : Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, 2015. – 465 s. : il. ; 22 cm. – (Badania Filologiczne nad Cenzurą PRL ;, t. 5 ). ISBN 978-83-64703-69-0 M 216473 (Opole) 88. Argonauci naszych czasów : o prozie polskiej (i niepolskiej) / Maria Jentys. – Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, cop. 2009. – 372 s. ; 21 cm. ISBN 978-83-7611-525-2 M 61312 KK (Kędzierzyn-Koźle), M 202401 (Opole) 89. Czy są jakieś pytania? : szkice o najnowszej literaturze polskiej / pod redakcją Justyny Pyzi i Józefa M. Ruszara ; [recenzent naukowy prof. UAM dr hab. Michał Januszkiewicz, dr. hab. Radosław Sioma (UMK)]. – Kraków ; Warszawa : Instytut Literatury ; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2019. – 430, [2] s. ; 24 cm. – (Biblioteka Pana Cogito ). ISBN 978-83-66359-06-2 (oprawa miękka ; IL) ISBN 978-83-8090-621-1 (oprawa miękka ; WN UKSW) M 055140 (Brzeg), M 057230 (Kluczbork), M 069479 (Nysa), M 220213 (Opole) 90. Edukacja polonistyczna wobec Innego / red. Anna Janus-Sitarz. – Kraków : Towarzystwo Autorów i wydawców Prac Naukowych “Universitas”, cop. 2014. – 304 s. : il. ; 21 cm. – (Edukacja Nauczycielska Polonisty ). ISBN 978-83-242-2344-2 M 212497 (Opole) 91. Jak działać za pomocą słów? : proza Olgi Tokarczuk jako dyskurs krytyczny / Katarzyna Kantner. – Kraków : [Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych “Universitas”], [cop. 2019]. – 329, [6] s. ; 24 cm. – (Modernizm w Polsce : studia nad nowoczesną polską literaturą, sztuką, kulturą i myślą humanistyczną ;, 61 ). ISBN 978-83-242-3524-7 M 069473 (Filia Nysa) 92. Olga Tokarczuk : „Szafa” / oprac. Bożena Szałasta-Rogowska ; [red. nauk. Romuald Cudak, Wioletta Hajduk-Gawron, Jolanta Tambor]. – Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015. – 67 , [5] s. : il. Kolor. ; 17 cm. – (Czytaj po Polsku: materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego; ISBN 978-83-801-1268-55, ISBN 978-83-801-1268-62 93. Przestrzeń w języku i w kulturze : analizy tekstów literackich i wybranych dziedzin sztuki / red. Jan Adamowski. – Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005. – 292 s. ; 19 cm. M 192165 M 192166 (Opole) 94. Szkolna lektura bliżej teraźniejszości / red. Anna Janus-Sitarz. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych “Universitas”, 2011. – 321, [3] s. fot., il. ; 21 cm. – (Edukacja Nauczycielska Polonisty ;, XII ). ISBN 978-83-242-1244-6 M 051178 (Brzeg) 95. Światy Olgi Tokarczuk: studia i szkice / red. Magdalena Rabizo-Birek, Magdalena Pocałuń-Dydycz, Adam Bienias. – Rzeszów : Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego : Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne “Fraza”, 2013. – 380 s. : il. ; 24 cm. – (Biblioteka “Frazy”). 978-83-60678-43-5 96. W przestrzeniach tradycji : proza Izabeli Filipiak i Olgi Tokarczuk w sporach o literaturę, kanon i feminizm / Monika Świerkosz. – Warszawa : Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo : Stowarzyszenie Pro Cultura Litteraria, 2014. – 388 s. ; 23 cm. – (Lupa Obscura). ISBN 978-83-61757-49-8 97. Zawód – czytelnik : notatki o prozie polskiej lat 90 / Dariusz Nowacki. – Kraków : “Znak”, 1999. – 191, [1] s. ; 21 cm. ISBN 83-7006-901-0 M 59027 (Kędzierzyn-Koźle), M 050193 (Kluczbork), M 060882 M 063265 (Nysa), M 184055 M 184054 M 184053 (Opole) 98. Żurek : między wierszami, czyli adaptacja nietypowa / Ryszard Brylski. – Łódź : Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, 2011. – 204, [1] s. : il. ; 21 cm + DVD. – (Warsztat Realizatora Filmowego i Telewizyjnego ;, z. 19 ). ISBN 978-83-87870-42-3 M 053420 (Kluczbork), M 067345 (Nysa), M 212305 M 212306 (Opole) Artykuły z czasopism: 99. Anna In na straganach świata / Krzysztof Uniłowski // FA-art : kwartalnik Ruchu “Wolność i Pokój”. – 2006, nr 4, s. 14-21 100. Anomalia, wstręt, fascynacja. O ciele jako obiekcie liminalnym w twórczości Olgi Tokarczuk / Natalia Gawłowska // Język Polski w Liceum. – 2013/2014, nr 3, s. 32-42 101. Argonautka. Trzy pierwsze podróże / Maria Jentys // Wyspa. – 2007, nr 2, s. 72-83 102. Biec, frunąć, myśleć / Piotr Bratkowski // Newsweek Polska. – 2018, nr 23, s. 114-115 103. Biegnę, myślę, rozumiem : Olga Tokarczuk : Nobla dedykuję Polakom / Małgorzata Kąkiel // Przeglad. – 2019, nr 42, s. 8-10 104. Biegnij Olga, biegnij! / Magdalena Barbaruk // Tygodnik Powszechny. – 2018, nr 23, s. 78-81 105. „Bieguni” albo furtka ocalenia / Tomasz Miłkowski // Dziennik trybuna. – 2018, nr 113, s. 20 106. “Bieguni” Olgi Tokarczuk – powieść konstelacyjna, alinearna / Maria Cyran // Język Polski w Gimnazjum. – 2009/2010, nr 1, s. 69-73 107. Błękitne laguny / Piotr Sikora // Tygodnik Powszechny. – 2018, nr 32, s. 65-67 108. Błogosławiony, który idzie // Anna Dobiegała // Fraza: pismo literacko-społeczne. – 2007, nr 3, s. 313-315 109. Błogosławiony, który idzie / Paweł Urbaniak // Twórczość. – 2008, nr 1, s. 97-99 110. Booker otwiera drzwi / Justyna Sobolewska // Polityka. – 2018, nr 22, s. 99-100 111. Budzik dla duszy / Jerzy Sosnowski // Gazeta Wyborcza. – 1997, nr 235, s. 13 112. Cała prawda o „prozie środka”. Cz. 2 / Krzysztof Uniłowski / FA-art : kwartalnik Ruchu „Wolność i Pokój”. – 2002, nr 4, s. 32-41 113. Cała prawda o „prozie środka”. Cz. 3 / Krzysztof Uniłowski / FA-art : kwartalnik Ruchu „Wolność i Pokój”. – 2003, nr 1/2, s. 72-75 114. Chronić niedźwiedzia / Marta Cuber // Twórczość. – 2012, nr 7, s. 102-104 115. Chronotopia uznakowiona a metafizyka rzeczy : wokół prozy Olgi Tokarczuk / Dorota Tracka // Prace Naukowe – Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury. – 2003, z. 9, s. 103-114 116. Cogito / Arnold Toczyski // Świat Psychoanalizy. – 1997, nr 1/2, s. 206-208 117. Cyberpunkt sumeryjski / Przemysław Czapliński // Gazeta Wyborcza. – 2006, nr 213, s. 14 118. Czarująca bizarność / Katarzyna Kowalczuk // Śląsk. – 2018, nr 11, s. 66 119. Czas aniołów Olgi Tokarczuk i Gabriela Garcii Marqueza / Jolanta Koniecko // Topos. – 2007, nr 3, s. 53-63 120. Czas nauczyć się gdakać / Krzysztof Masłoń // Uważam Rze . – 2012, nr 13, s. 46-47 121. Czas Olgi / Ewa Kraskowska // Arkusz. – 1996, nr 12, s. 6-7 122. Czas Tokarczuk / Dominika Materska, Ewa Popiołek // Wiadomości Kulturalne. – 1996, nr 26, s. 12 123. Człowiek człowiekowi wilkiem / Agnieszka Holland ; rozm. przepr. Sebastian Smoliński // Kino. – 2017, nr 2, s. 18-21 124. Czy wypada jeść mięso / Dariusz Nowacki // Gazeta Wyborcza. – 2009, nr 275, s. 19 125. Czysty kraj / Maria Jentys // Twórczość. – 2005, nr 6, s. 79-81 126. Demon pośpiechu / Marcin Cielecki // Czterdzieści i Cztery. – 2009, nr 2, s. 319-327 127. Demony , duchy i potworki, czyli kłopoty z dorastaniem / Marek Nalepa // Fraza. – 1996, nr 13, s. 167-176 128. Do granic: Olga Tokarczuk i Władysław Strzemiński / Wojciech Bałus // Teksty Drugie . – 2009, nr 3, s. 103-120 129. Do grona szczęśliwych / Monika Ochędowska // Tygodnik Powszechny. – 2019, nr 42, s. 17-18 130. Dokąd jedzie Olga : przyswajanie polskich pisarzy / Iris Radisch // Forum. – 2009, nr 25, s. 50-51 131. Dom codzienny – dom podzielony, czyli rodzina zdezintegrowana w powieściach Olgi Tokarczuk / Liliana Wickowska-Maciąg // Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Dydaktyka. – 2004, z. 3, s. 64-71 132. Dom Olgi / Maja Wolny // Polityka. – 1999, nr 44, s. 100-105 133. Dom senny / Eliza Szybowicz // Kresy. – 2004, nr 4, s. 228-236 134. Doświadczenia lekturowe cyfrowego tubylca : na przykładzie recepcji „Ksiąg Jakubowych” Olgi Tokarczuk / Joanna Przyklenk, Katarzyna Sujkowska-Sobisz // Język Artystyczny. – 2017, T. 16, s. 49-76 135. Doświadczenie historii a pamięć ciała w prozie Olgi Tokarczuk / Monika Świerkosz // FA-art : kwartalnik Ruchu “Wolność i Pokój”. – 2008, nr 4, s. 32-39 136. Drugie światy / Paweł Mackiewicz // Topos. – 2004, nr 6, s. 207-208 137. Dwie połówki naszej całości / Jan Zdzisław Brudnicki // Trybuna. – 2007, nr 186, s. 11-12 138. Dziwna zmiana / Justyna Sobolewska // Polityka. – 2018, nr 16, s. 78-79139. Echa i tęsknoty romantyczne w polskiej kulturze współczesnej “Opowieści galicyjskie” Andrzeja Stasiuka, “Prawiek” Olgi Tokarczuk oraz “Świteź” Kamila Polaka w poetyce “Ballad i romansów” Adama Mickiewicza / Marta Piwińska [et al.] // Pamiętnik Literacki. – 2016, z. 4, s. 63-78 140. Egzamin z Tanata / Andrzej Skrendo // Pogranicza. – 2004, nr 6, s. 110-112 141. Futurystyczne cmentarzysko / Izabela Mikrut // Śląsk. – 2007, nr 3, s. 72 142. Gatunek sudecki / Wojciech Browarny // Odra. – 2010, nr 9, s. 129-130 143. „Gdy rozum śpi budzą się… potwory” : monstrualne przestrzenie w prozie Izabeli Filipiak i Olgi Tokarczuk // Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria. – 2014, nr 14, s. 149-159 144. Geografia w „Księgach Jakubowych” Olgi Tokarczuk : przypadek Iwania / Anna Larenta // Białostockie Studia Literaturoznawcze : BSL. – 2016, T. 9, s. 209-219 145. Gra nietowarzyska / Magdalena Wojak // Wyspa. – 2012, nr 2, s. 136-138 146. Gwiazdy i stopy / Jarosław Petrowicz // Znaczenia. – 2010, nr 4, s. 175-179 147. Hiperpoprawność Olgi Tokarczuk / Agnieszka Czachowska // Twórczość. – 2010, nr 3, s. 102-108 148. Historia pisana literaturą / Zofia Król // Tygodnik Powszechny. – 2015, nr 42, s. 70 149. Historie ciała / Mieczysław Orski // Przegląd Powszechny. – 2008, nr 5, s. 143-145 150. Idź za pługiem z radością / Jagoda Wierzejska // Nowe Książki. – 2010, nr 3, s. 10-11 151. Ironiczne sny Olgi Tokarczuk / Wojciech Owczarski // Odra. – 2014, nr 2, s. 72-76 152. Jak Olga Tokarczuk czyta „Lalkę” Bolesława Prusa? / Stanisław Bortnowski // Polonistyka. – 2001, nr 10, s. 592-594 153. Jak Tokarczuk oczarowała Szwedów / Justyna Sobolewska // Polityka. – 2019, nr 51/52, s. 140-144 154. Jak zaśpiewać Tokarczuk : rozmowa z Olgą Tokarczuk, pisarką / Michał Nogaś // Gazeta Wyborcza. – 2018, nr 214, s. 16 155. Jak zmotywować uczniów do lektury “Domu dziennego, domu nocnego” Olgi Tokarczuk? / Natalia Kowalczyk // Polonistyka. – 2013, nr 9, s. 35-38 156. Jest już lepiej : Nobel dla Olgi Tokarczuk : Olga Tokarczuk laureatką Literackiej Nagrody Nobla! Po Henryku Sienkiewiczu, Władysławie Reymoncie, Czesławie Miłoszu i Wisławie Szymborskiej jest to piąty Nobel dla literatury polskiej, co sprawia, że możemy się poczuć potęgą w tej dziedzinie, bo mimo że ranga tego wyróżnienia ostatnimi laty zmalała, to jednak ze swoją ponadstuletnią tradycją pozostaje najważniejsze na świecie / Krzysztof Masłoń // Do Rzeczy : tygodnik Lisickiego. – 2019, nr 42, s. 38-39 157. „Jeśli znajdziesz swoje miejsce, będziesz nieśmiertelna” / Magdalena Rabizo-Birek // Fraza. – 1999, nr 2/3, s. 224-229 158. Klęska, nie literacki triumf / Piotr Baroń // Nasz Dziennik. – 2018, nr 121, s. 13 159. Klub Książki / Anita Zabłocka-Trojnar // Polonistyka. – 2016, nr 5, s. 52-53 160. Kobiece historie / Michał Larek // Czas Kultury. – 2005, nr 1, s. 123-125 161. Kobieta, która widzi inaczej niż wszyscy / Grzegorz Przepiórka // Kresy. – 2010, nr 1/2, s. 186-190 162. Kobieta u pługa / Anna Dobiegała // Fraza. – 2010, nr 3/4, s. 322-324 163. Kolejny „boarding” / Danuta Cirlić-Straszyńska // Nowe Książki. – 2008, nr 1, s. 52-53 164. Komu przeszkadza Olga Tokarczuk / Jacek Nizinkiewicz // Rzeczpospolita. – 2019, nr 288, s. A8 165. Kopiowanie pamięci / Czesław Dziekanowski i in. // Świat psychoanalizy. – 1997, nr 1/2, s. 209-220 166. Kosmiczny porządek tylko dla wybranych / Anita Piotrowska // Tygodnik Powszechny. – 2017, nr 9, s. 66-67 167. Kości zostały rzucone / Małgorzata I. Niemczyńska // Gazeta Wyborcza. – 2009, nr 282, s. 7 168. Kreacjonistyczne obrazy rzeczywistości w prozie Olgi Tokarczuk: („Prawiek i inne czasy”) / Beata Cisowska // Świat i Słowo. – 2011, nr 1, s. 83-95 169. Księga totalna / Jerzy Sosnowski // Więź. – 2014, nr 4, s. 216-222 170. “Księgi Jakubowe” – powieść współczesna / Krystyna Pietrych // Nowe Książki. – 2015, nr 2, s. 71-72 171. „Księgi Jakubowe”, czyli dwieście lat samotności / Przemysław Czapliński // Gazeta Wyborcza. – 2015, nr 245, s. 16-17 172. Księgi ponadnarodowe / Mladen Martić ; rozm. przepr. Aleksandra Wojtaszek // Tygodnik Powszechny. – 2018, nr 48, s. 62-63 173. Księgi światowe / Justyna Sobolewska // Polityka. – 2019, nr 43, s. 72-74 174. Labirynt jako przestrzeń mityczna w „Biegunach” Olgi Tokarczuk / Anna Larenta // Białostockie Studia Literaturoznawcze. – 2014, T. 5, s. 341-356 175. “Lalka” na nowo odkryta / Sylwia Nowak // Polonistyka. – 2003, nr 8, s. 471-476 176. Legenda – obraz – apokryf : przesłania Paola Ucella w utworach Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Olgi Tokarczuk / Margreta Grigorova // Świat i Słowo : filologia, nauki społeczne, filozofia, teologia. – 2011, nr 1, s. 119-134 177. Literacka teologia codzienności / Krzysztof Martwicki // Więź. – 1997, nr 2, s. 89-101 178. Literackie światy Olgi Tokarczuk / Sylwia Baran // Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Historia Literatury. – 2008, z. 3, s. 300-313 179. Literatura a psychologia głębi : „Ostatnie historie” Olgi Tokarczuk czyli droga do indywidualizacji Junga / Katarzyna Witkos // Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria. – 2009, nr 9, s. 206-218 180. Literatura i nowe media / Michał Larek // Czas Kultury. – 2008, nr 6, s. 198-200 181. Literatura eksperymentu myślowego / Magdalena Bauchrowicz-Kłodzińska // Nowe Książki. – 2018, nr 10, s. 88-89 182. Lornetka Olgi Tokarczuk / Andrzej Zawada // Pomosty. – 2003, T. 8, s. 101-104 183. Ludzie bez właściwości: przygoda z tożsamością w powieściach Olgi Tokarczuk / Karolina Ewa Wieliczko // Akcent. – 2012, nr 1, s. 77-86 184. Magiczny realizm Prawieku / Beata Cisowska // Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury. – 2009, z. 11, s. 7-26 185. Metafizyka miłości w prozie narracyjnej Olgi Tokarczuk / Olga Wilczyńska // Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku. Rozprawy Humanistyczne. – 2009, T. 11, s. 457-482 186. Metafizyka śmierci w prozie Olgi Tokarczuk / Olga Wilczyńska // Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica. – 2008, z. 11, s. 183-206 187. Między apoteozą a mizogenizmen : o kreacjach postaci kobiecych w twórczości Olgi Tokarczuk / Liliana Wickowska-Maciąg // Fraza. – 2002, nr 3/4, s. 75-82 188. Między biegunami, między okładkami / Weronika Górska // Migotania, Przejaśnienia. – 2008, nr 1-2, s. 45 189. Między realnym a niesamowitym : kreacja światów przedstawionych w opowiadaniach Olgi Tokarczuk („Szafa”) i Angeli Carter („Fireworks”) / Iwona Wróbel // Podkarpackie Forum Filologiczne. Seria: Literatura i Kultura. – 2011, s. 299-311 190. Mit Nomadów / Justyna Sobolewska // Przekrój. – 2007, nr 41, s. 68 191. Mitopoetyka bytu / Mieczysław Orski // Odra. – 2002, nr 6, s. 61-63 192. Mityczne światy powieściowe / Tomasz Mizerkiewicz // Ruch Literacki. – 2000, z. 6, s. 681-697 193. Mścicielka z powodu / Agnieszka Holland ; rozm. przepr. Janusz Wróblewski // Polityka. – 2017, nr 6, s. 70-72 194. Na zamówienie / Arkadiusz Morawiec // Nowe Książki. – 2006, nr 11, s. 36 195. „Naprawdę istnieją tylko osoby”: (o powieściach Olgi Tokarczuk) / Stefania Sarnicka // Warsztaty Polonistyczne. – 1996, nr 2, s. 147-148 196. Nasza próba generalna / Jacek Cieślak // Rzeczpospolita. – 2020, nr 85, s. A12 197. Niedźwiedzia przysługa / Maciej Duda // Nowe Książki. – 2012, nr 7, s. 39 198. Niemcy, starość, śmierć : mityzacja przestrzeni dolnośląskiej w prozie Olgi Tokarczuk / Renata Wójs // Orbis Linguarum : legnickie rozprawy filologiczne. – 2005, T. 29, s. 287-296 199. Nike dla Olgi Tokarczuk / Roman Pawłowski // Gazeta Wyborcza. – 2008, nr 234, s. 22 200. Nobel wiecznie antypolski / Justyna Sobolewska // Polityka. – 2019, nr 48, s. 82-84 201. Noblowska runda honorowa : przed Olgą Tokarczuk literackiego Nobla odebrało czworo Polaków / Beata Maciejewska // Ale Historia: tygodnik historyczny. – 2019, nr 48, s. 2-4 202. Nomadyzm Olgi Tokarczuk / Wojciech Józef Burszta // Czas Kultury. – 2019, nr 3, s. 116-120 203. Nowa podróż ludzi Księgi / Justyna Sobolewska // Polityka. – 2014, nr 43, s. 84-85 204. O spotkaniu z ojcem Jakuba w Romaniu, a także o starości i złodzieju / Olga Tokarczuk // Gazeta Wyborcza. – 2019, nr 219, s. 35 205. O twórczości Olgi Tokarczuk : konkurs czytelniczy / Elżbieta M. Horowska // Poradnik Bibliotekarza. – 2006, nr 3, s. 30-32 206. Obrazki z życia… czyli wschodniosłowiańskie rozmyślania nad prozą Olgi Tokarczuk / Walentyna Gorbaczewska ; tł. z ros. Grzegorz Michałowski // Podlaski Kwartalnik Kulturalny. – 2011, nr 4, s. 7-18 207. Obrazy Boga w prozie Olgi Tokarczuk / Beata Wojewoda // Kresy. – 1998, nr 1, s. 220-226 208. Od maleńkiej książki do wielkiej mowy : dzieło Olgi Tokarczuk i Joanny Concejo / Michał Nogaś // Gazeta Wyborcza. – 2019, nr 292, s. 14-15 209. Od “Sądu ostatecznego” Memlinga do “Próby generalnej” Tokarczuk, czyli o Apokalipsie na lekcjach w liceum / Elżbieta Dutka // Nowa Polszczyzna. – 2003, nr 2, s. 6-16 210. Ogarnięci chłodem / Tomasz Mizerkiewicz // Nowe Książki. – 2004, nr 8, s. 8 211. Ogniwa w łańcuchu życia / Anna Agnieszka Wójcik // Fraza. – 2005, nr 1/2, s. 299-303 212. Olga i Manuela / Helena Zaworska // Wprost. – 1999, nr 8, s. 110-111 213. Olga Tokarczuk / prac. Łukasz Sawicki // Strony. – 2009, nr 1-2, s. 84-87 214. Olga Tokarczuk. Sen ; Windsurfing ; Z psem u stóp ; Wciąż Koniński / Zbigniew Jankowski // Więź. – 2001, nr 9, s. 80-82 215. Olga Tokarczuk : – Do Kielc jadę jak do domu / Lidia Cichocka // Echo Dnia. – 2015, nr 37, s. 5 216. Olga Tokarczuk : „Pokot to thriller, rasowy kryminał / [rozmawiali] Jacek Antczak, Łukasz Śmigiel // Polska Metropolia Warszawska. – 2017, nr 15, s. 14-15 217. Olga Tokarczuk : Wrocław staje się metropolią, ale traci ludzki wymiar. Za chwilę obudzimy się w sztucznej przestrzeni / rozm. przepr. Magda Piekarska // Gazeta Wyborcza. – 2014, nr 285, s. 4-5 218. Olga Tokarczuk czyta „Lalkę” / Tomasz Miłkowski // Dziennik Trybuna. – 2020, nr 1/3, s. 21 219. Olga Tokarczuk na Olimpie / Dariusz Nowacki // Śląsk: miesięcznik społeczno-kulturalny. – 2019, R. 25, nr 10, s. 40-41 220. Olga Tokarczuk na szczycie / Natalia Szostak // Gazeta Wyborcza. – 2019, nr 84, s. 16 221. Olga Tokarczuk “Prawiek i inne czasy” / Ewa Natoniewska // Język Polski w Szkole Średniej. – 1998/1999, z. 1, s. 72-87 222. Olga Tokarczuk w językach świata / Michał Nogaś // Gazeta Wyborcza. – 2020, nr 4, s. 16 223. Olga Tokarczuk z Noblem. Jej dom rodzinny koło… Staszowa / Agata Chrobot // Ech Dnia. – 2019, nr 237, s. 12 224. Olga travel / Izabela Poprawa // Odra. – 2007, nr 12, s. 124-126 225. Olgi Tokarczuk gra z regułami powieści kryminalnej : (na podstawie „Prowadź swój pług przez kości umarłych”) / Anna Wzorek // Respectus Philologicus. – 2013, nr 24, s. 98-107 226. Olgi Tokarczuk wielka podróż / Jerzy Ładyka // Res Humana. – 2015, nr 3, s. 17-19 227. Opowiadać – podróżować – żyć / Anna Pekaniec // Dekada Literacka: tygodnik kulturalny. – 2008, nr 1, s. 63-65 228. Opowiadania nieoswojone / Agnieszka Kania // Książki. – 2019, nr 6, s. 23 229. Opowieści ze środka wszechświata / Aneta Górnicka-Boratyńska // Res Publica Nowa. – 1998, nr 1, s. 45-50 230. Opowieść Nachmana, w której jako pierwszy pojawia się Jakub / Olga Tokarczuk // Tygodnik Powszechny. – 2014, nr 10, dod. Książki w tygodniu, s. 9-10 231. Opowieść o wielkiej podróży, obcości i Mesjaszach / Bogdan Rogatko // Nowa Dekada Krakowska. – 2015, nr 1/2, s. 108-116 232. Opowieść stwarza świat / Jolanta Kowalska // Teatr. – 2020, nr 1, s. 18-22 233. Opowieść terapeutyczna / Hanna Gosk // Studium. – 2004/2005, nr 6/1, s. 226-229 234. Opus magnum Olgi Tokarczuk : Sztokholm, 10 grudnia 2019 / Krzysztof Lubczyński // Dziennik Trybuna. – 2019, nr 244/245, s. 3 235. Ostatnie historie / Aleksandra Franke // Śląsk. – 2005, nr 8, s. 77 236. “Ostatnie historie” – “śmierć i tekst” / Agata Juziuk // Kwartalnik Opolski. – 2008, nr 1, s. 107-116 237. Oszukać czas / Przemysław Skrzydelski // Teatr. – 2016, nr 7/8, s. 82-83 238. Pani Literatura / Ryszard Koziołek // Tygodnik Powszechny. – 2019, nr 42, s. 12-18 239. Pani śmierć pisze sagę / Marta Cuber // Res Publica Nowa. – 2005, nr 1, s. 131 240. Pisarka / Kinga Dunin // Odra. – 2008, nr 5, s. 3-4 241. Pisarka stwarza świat / Magda Piekarska // Gazeta Wyborcza. – 2012, nr 84, s. 6 242. Po tropach / Dariusz Czaja // Tygodnik Powszechny. – 2009, nr 50, s. 6-7 243. Podmiotowość “mediumiczna”. Olgi Tokarczuk jako powieść psychologiczna / Katarzyna Kantner // Ruch Literacki. – 2015, z. 1, s. 47-59 244. Podróż – rozpoznanie – poznanie / Elżbieta Dąbrowska // Indeks. – 2015, nr 1-2, s. 50-52 245. “Podróż ludzi Księgi” Olgi Tokarczuk jako artystyczne motto debiutantki / Klaudia Cymanow-Sasin // Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria. – 2007, nr 7, s. s. 172-185 246. Podróż z Jakubem Frankiem : „Księgi Jakubowe” Olgi Tokarczuk / Anna Jeziorkowska-Polakowska // Iudaica Russica. – 2019, nr 1, s. 84-102 247. Podróże Olgi Tokarczuk / Edward Kula // Język Polski w Liceum. – 2012/2013, nr 4, s. 96-104 248. Podróżowanie jest koniecznością : Olga Tokarczuk – powrót do formy / Dariusz Nowacki // Tygodnik Powszechny. – 2007, nr 41, s. 20 249. Podróżuję, więc jestem / Marta Cuber // Polityka. – 2007, nr 41, s. 104-105 250. Pokot / Sebastian Smoliński // Kino. – 2017, nr 2, s. 72 251. Ponadnarodowa epopeja Olgi Tokarczuk / Roman Magryś // Fraza. – 2015, nr 4, s. 297-299 252. Porównanie “Sklepów cynamonowych” i “Biegunów” / Dorota Nosowska. – (Tekst pod lupą) // Cogito. – 2012, nr 11, s. 56-57 253. Portret z duszą / // Polityka. – 2017, nr 8, s. 102 254. Post-fenomenologiczna narracja w powieści „Bieguni” Olgi Tokarczuk / Barbara Trygar // Tematy i Konteksty. – 2015, nr 5, s. 18-30 255. Postsekularna katabaza : książeczka Olgi Tokarczuk / Piotr Bogałecki // Czas Kultury. – 2019, nr 3, s. 107-115 256. Poszukiwanie tożsamości w „Domu dziennym, domu nocnym” Olgi Tokarczuk / Katarzyna Ukleja // Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Arte et Educatione. – 2012, nr 7, s. 122-130 257. Potrzeba bogini / Justyna Sobolewska // Przekrój. – 2006, nr 36, s. 64 258. Powrót polskiej powieści historycznej / Małgorzata Zduniak-Wiktorowicz // Poradnik Bibliograficzno-Metodyczny. – 2017, nr 3, s. 17-29 259. Pragnienie poezji / Malwina Wapińska // Dziennik Gazeta Prawna. – 2014, dod. Kultura i Program TV, s. K13 260. “Prawiek” i “Widnokrąg” : apetyt na mit / Justyna Kowalska // Dialog. – 2000, nr 10, s. 96-117 261. Proroctwa Blake’a znad trucheł / Weronika Górska // Migotania. Przejaśnienia. – 2010, nr 1, s. 44 262. Przecież kwiaty nie krwawią – kuchnia feministyczna / Agnieszka Grajewska // Czas Kultury. – 2008, nr 5, s. 17-23 263. Przestrzeń w twórczości Olgi Tokarczuk / Olga Fliszewska // Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica. – 2005, T. 1, z. 8, s. 515-532 264. Przeszłość w przyszłości / Katarzyna Sipko // Odra. – 2007, nr 1, s. 117 265. Realizm magiczny po polsku albo popyt na odwieczną mądrość / Katarzyna Chmielewska // Bez Dogmatu. – 2001, nr 47, s. 31 266. Rodzinnie z noblistką : Olga Tokarczuk po prostu jest nasza – mówią w Zielonej Górze i Klenicy / Regina Dachówna // Przegląd. – 2019, nr 50, s. 8-11 267. Rozdroża wybitności / Radosław Wiśniewski // Odra. – 2015, nr 3, s. 82-85 268. Sekta Jakubowa / Leszke Bugajski // Twórczość. – 2015, nr 1, s. 91-94 269. Smutne historie o umieraniu / Agnieszka Czyżak // Polonistyka. – 2005, nr 10, s. 46-47 270. Stawka większa niż mit: sceptycznie o nowej książce Olgi Tokarczuk / Dariusz Nowacki // Tygodnik Powszechny. – 2006, nr 39, s. 23 271. „Stwarzanie światów! Nie ma nic prostszego!” / Daria Adamowicz // Orbis Linguarum : legnickie rozprawy filologiczne. – 2007, T. 31, s. 465-470 272. Szczelinami o domowej pracy / Anna Janikowska // Kresy. – 2005, nr 1-2, s. 98-112 273. Śladami Kairosa / Karolina E. Wieliczko // Akcent. – 2009, R. 30, nr 1, s. 126-128 274. Śmierć jeszcze raz inaczej / Magdalena Barabasz // Gazeta Wyborcza. – 2006, nr 219, s. 6 275. „Śmiercionośna lawina” Olgi Tokarczuk / Mieczysław Orski // Przegląd Powszechny. – 2005, nr 5, s. 177-180 276. Śmiertelność kobiet / Krzysztof Uniłowski // Opcje. – 2005, nr 1, s. 48-49 277. Świat bez granic / Bernadeta Darska // Dekada Literacka. – 2006, nr 4, s. 77-79 278. Tabletki na nieśmiertelność, czyli podróży ciąg dalszy / Magdalena Geraga // Fraza. – 2006/2007, nr 4/1, s. 303-304 279. Tam, gdzie świat się rozłazi / Katarzyna Szkaradnik // Twórczość. – 2018, nr 10, s. 101-105 280. Taniec śmierci / Piotr Piaszczyński // Borussia. – 2006, nr 39, s. 284-285 281. Te, co skaczą i fruwają… zabijają? / Robert Ostaszewski // FA-art : kwartalnik Ruchu „Wolność i Pokój”. – 2009, nr 4, s. 68-70 282. Terrorysta, on patrzy / Tomasz Mizerkiewicz // FA-art : kwartalnik Ruchu „Wolność i Pokój. – 2007, nr 4, s. 66-68 283. Thriller moralny … w innym kontekście / Wioletta Sobieraj // Migotania, Przejaśnienia. – 2010, nr 1, s. 44-45 284. To, co umożliwia przetrwanie / Bernadetta Darska // Opcje. – 2007, nr 4, s. 86-87 285. Tokarczuk: najwyższy level / Jerzy Sosnowski // Gazeta Wyborcza. – 2018, nr 121, s. 26 286. Tokarczuk: poszukiwacze / Justyna Sobolewska // Gazeta Wyborcza. – 2015, nr 206, s. 17 287. Tokarczuk i poszukiwacze światła / Tadeusz Sobolewski // Gazeta Wyborcza. – 2015, nr 232, s. 16-17 288. Tokarczuk „gra na wielu bębenkach” / Paulina Kierzek // Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica. – 2006, z. 8, s. 449-452 289. Tokarczuk powraca / Andrzej Horubała // Do Rzeczy: tygodnik Lisickiego. – 2014, nr 46, s. 50-52 290. Tokarczuk z Brookerem / Marcin Kube // Rzeczpospolita. – 2018, nr 119, s. A9 291. Trzy poziomy oniryzmu w powieści Olgi Tokarczuk „Dom dzienny, dom nocny” / Agnieszka Fijałkowska // Dyskurs. – 2007, z. 3, s. 73-90 292. W kręgu codzienności, mitu, magii – wątki antropologiczne w prozie Olgi Tokarczuk / Katarzyna Majbroda // Zeszyty Etnologii Wrocławskiej. – 2004, nr 1, s. 61-81 293. W kręgu mitu / Olga Fliszewska // Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica. – 2006, z. 6, s. 425-435 294. W poszukiwaniu właściwego czasu / Izabela Mikrut // Śląsk. – 2008, nr 1, s. 76 295. W świecie świętych klonów i egonów / Mieczysław Orski // Odra. – 2018, nr 9, s. 115-116 296. Wezwanie niepokoju / Andrzej Franaszek // Gazeta Wyborcza. – 2007, nr 242, s. 14 297. Wędrować do upadłego – Olga Tokarczuk, “Bieguni” / Edward Kula // Język Polski w Liceum. – 2008/2009, nr 4, s. 91-94 298. Wędrówka, która może nas zbawić : przedstawiamy dzieła pisarzy nominowanych do Angelusa / Mirosław Spychalski // Dziennik: Polska, Europa, świat. – 2008, nr 274, s. 22 299. Wiele hałasu o nic / Leszek Bugajski // Rzeczpospolita. – 2014, nr 260, s. P18-P19 300. Wiersz Czesława Miłosza i proza Olgi Tokarczuk / Stanisław Bortnowski // Warsztaty Polonistyczne. – 1997, nr 1, s. 33-40 301. Witaj smutku / Dariusz Nowacki // FA-art.: kwartalnik Ruchu „Wolność i Pokój”. – 2004, nr 2, s. 55-58 302. Wspólnicy Pana Boga / Piotr Kofta // Dziennik Gazeta Prawna. – 2009, nr 237, dod. Kultura, s. 11 303. Współczesna sztuka umierania / Anna Szóstak // Pro Libris. – 2005, nr 2, s. 122-124 304. Wszystkie świata strony / Małgorzata I. Niemczyńska // Gazeta Wyborcza. – 2007, nr 237, s. 6 305. Wszystko, co ostatnie / Karol Maliszewski // Odra. – 2004, nr 12, s. 111-112 306. Wydłużenie perspektywy / Wacław Sadkowski // Res Humana. – 2015, nr 5, s. 28-30 307. Wymyślić świat – projekt otwarty : o heterotopiach Olgi Tokarczuk / Jerzy Cyngot // Migotania: gazeta literacka. – 2012, nr 2, s. 49 308. Z czego powstaje opowieść / Olga Katafiasz // Didaskalia. – 2016, nr 133/134, s. 115-117 309. Z głębi Szafy / Aleksandra Franke // Śląsk. – 2006, nr 3, s. 72 310. Zabawy językowe Olgi Tokarczuk / Jan Zgrzywa // Studia Językoznawcze. – 2003, T. 2, s. 435-440 311. Zakład Pascala dla ateisty / Eliza Szybowicz // Gazeta Wyborcza. – 2012, nr 84, s. 12 312. Zawsze ku, nie od-do : eksperyment, podróż i dekonstrukcja w “Biegunach” Olgi Tokarczuk / Krzysztof Hoffmann // Czas Kultury. – 2019, nr 3, s. 121-127 313. Zbiorowy portret Olgi Tokarczuk / Adam Bienias // Fraza. – 2012, nr 4, s. 98-115 314. Zborsuczone suki / Elżbieta Prokopowicz // Fragile : pismo kulturalne. – 2010, nr 3, s. 15-18 315. Ziemia Olgi / Jerzy Łukosz // Twórczość. – 1999, nr 11, s. 146-147 316. Zmartwychwstanie bogini / Maria Jentys // Twórczość. – 2007, nr 4, s. 115-118 317. „Zwierzęca” zemsta / Justyna Szlachta-Misztal // Śląsk. – 2010, nr 2, s. 72 Oprac. Ewa Sojka RZPWE PBW Filia w Kędzierzynie-Koźlu Książki i Filmy wtorek, 17 marca 2020 14:30 10 października 2019 roku Szwedzka Akademia uroczyście poinformowała, że Olga Tokarczuk została laureatką Literackiej Nagrody Nobla. Nazwisko artystki już wcześniej było znane, ale dopiero teraz wszyscy zaczęli sięgać po jej książki. A ty – czy zdążyłaś już zapoznać się z pozycjami wartymi najsłynniejszej nagrody na świecie? Jeśli nie, to mamy dla ciebie krótkie streszczenie każdej pozycji, a dodatkowo – garść faktów o Oldze Tokarczuk. Olga Tokarczuk – ciekawostki z życia artystki Olga Tokarczuk przyszła na świat 29 stycznia 1962. Urodziła się w Sulejowie jako córka pary nauczycieli. Wychowywała się w Klenicy, później jednak przeniosła się do Kietrza, gdzie ukończyła liceum ogólnokształcące. Kolejnym etapem edukacji artystki było ukończenie studiów – precyzując, ukończyła Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jako pierwsze spod pióra noblistki wyszły nie książki, a opowiadania – publikowane były w piśmie „Na przełaj”, a sama artystka występowała pod pseudonimem „Natasza Borodin”. Olga Tokarczuk – ciekawostki artystka ma siostrę, była dwukrotnie zamężna, jej obecnym mężem jest Grzegorz Zygadło, jest wegetarianką, jej osobistą asystentką jest ukraińska poeta Iryna Wikryczak, jak do tej pory 90 tłumaczy przetłumaczyło jej książki na 37 języków, jej książka „Prowadź swój pług przez kości umarłych” została zekranizowana pod tytułem „Pokot”, swego czasu pracowała z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie, przed laty była pokojówką w jednym z londyńskich hoteli. Olga Tokarczuk – książki Zastanawiasz się, po którą książkę Olgi Tokarczuk sięgnąć w pierwszej kolejności? Oto chronologiczny spis publikacji naszej noblistki wraz z krótkim opisem – na pewno ułatwi ci podjęcie wyboru! Olga Tokarczuk – „Miasto w lustrach” To debiutancki tomik wierszy poetki, stanowiący wkładkę do czasopisma „Okolice”. Dodatek został opublikowany w październikowym numerze 1989 roku. Olga Tokarczuk – „Podróż ludzi Księgi” To debiutancka powieść noblistki – zostaniemy w niej wprowadzone w wyjątkowy świat. We Francji w roku 1685 Król Słońce ustanawia, że odtąd jedynym zgodnym z prawem wyznaniem będzie katolicyzm. W tym dziwnym świecie pojawia się porzucona Weronika, Markiz, bogacz de Berle oraz niemy woźnica – wszyscy postanawiają opuścić Paryż. Wyjątkowa podróż odmieni ich życie, choć wcale się tego nie spodziewają. Książka została ponownie wydana tuż po tym, jak Olga Tokarczuk otrzymała Nagrodę Nobla. Olga Tokarczuk – „ Powieść, która po raz pierwszy została opublikowana 25 lat temu. To historia o 15-letniej dziewczynie – Ernie, która na pierwszy rzut oka nie wyróżnia się niczym na tle rówieśniczek. Wystarczy jednak wgłębić się w kolejne strony, aby przekonać się, że córka fabrykanta jest medium – ma zdolności parapsychiczne, które ostatecznie traci. To piękna historia o tym, co wszyscy doskonale znamy – o niespełnionych marzeniach i wielkich pragnieniach. Olga Tokarczuk – „Prawiek i inne czasy” „Prawiek i inne czasy” Olgi Tokarczuk to obecnie jedna z bardziej popularnych pozycji na rynku. Historia o małej wsi – Prawieku, w której w latach XX żyje kilka rodzin. Uniwersalna książka o tym, co jest w życiu ważne, co przemija, o ludzkiej walce o godność i szczęście. Jedna z najbardziej docenianych pozycji Olgi Tokarczuk, po raz pierwszy wydana w 1996 roku. Olga Tokarczuk – „Szafa” „Szafa” to zbiór trzech opowiadań, wydanych w 1998. Książka nosząca w sobie pewien niepokój, będąca dowodem na to, że czasem to, co dziwne i „niemoralne”, okazuje się bardziej ludzkie niż sztampowe zachowania. To zderzenie dwóch światów i próby okiełznania dziwnej rzeczywistości. Krytycy podkreślają, że to właśnie „Szafa” Olgi Tokarczuk jako pierwsza z jej pozycji odsłoniła jej wewnętrzny świat. Olga Tokarczuk – „Dom dzienny, dom nocny” Wyjątkowa powieść wydana w 1998 roku. Historia o kobiecie, która wprowadza się do domu u samych stóp Sudetów. Tam zaczyna stopniowo zapuszczać korzenie, poznając niezwykłe historie z życia mieszkańców małej miejscowości. Historia – jak wiele z tych, które podjęła się opowiedzieć Tokarczuk, jest uniwersalna i dotyczy wielu z nas. Być może znajdziesz w niej odpowiedź na odwieczne pytanie: „Jak żyć?”. Olga Tokarczuk – „Opowieści wigilijne” To wyjątkowa pozycja na naszej liście, stanowiąca efekt współpracy Olgi Tokarczuk z Jerzym Pilchem oraz Andrzejem Stasiukiem. Niezwykłe trzy historie złączone w jedną książkę i idealna okazja do porównania stylu autorki ze stylem innych pisarzy. Nie będziesz zawiedziona. Olga Tokarczuk – „Lalka i perła” Czy pozycje, które znane są nam wszystkim od lat, można poddać zupełnie nowej interpretacji? Czy można dać im nowe życie, oświetlając je zupełnie innym światłem? Olga Tokarczuk pokazuje, że tak. Jej „Lalka i perła” to esej na temat „Lalki” Bolesława Prusa. Wyjątkowo intymna pozycja, wydana już 19 lat temu. Olga Tokarczuk – „Gra na wielu bębenkach” „Otwórz oczy, już nie żyjesz”, „Najbrzydsza kobieta świata”, „Wróżenie z fasoli”, „Żurek”, „Próba generalna” czy w końcu tytułowa „Gra na wielu bębenkach” – te i inne opowiadania Olgi Tokarczuk znajdziesz w książce z 2001 roku. Pozycja zdecydowanie godna uwagi, zaskakująca nieszablonowością i różnorodną tematyką. Zbiór ten był nominowany do Nagrody Literackiej Nike. Olga Tokarczuk – „Ostatnie historie” Jeżeli lubisz historie wielopokoleniowe, to ta książka podbije twoje serce. To opowieść o babce, córce i wnuczce – kobietach, których historie się rozeszły, ale które w końcu muszą, niezależnie od siebie, stanąć w obliczu śmierci. Przepiękna opowieść o przemijaniu, nieuchronności śmierci oraz sposobach na oswojenie tego, co wydaje się nieoswajalne. Olga Tokarczuk – „Anna In w grobowcach świata” Wyjątkowa opowieść, będąca nowoczesną interpretacją mitu o sumeryjskiej bogini Inannie, która zeszła do krainy życia po śmierci. Niezwykła historia, która – do czego przyzwyczaja nas już Olga Tokarczuk, porusza tematy uniwersalne i w której przejawia się zafascynowanie tematem przemijania. Książka została wydana w 2006 roku. Olga Tokarczuk – „Bieguni” „Bieguni” Olgi Tokarczuk to książka wielokrotnie doceniona – w 2008 autorka otrzymała za nią Nagrodę Nike, a w 2018 – Międzynarodową Nagrodę Bookera. Książka traktuje o biegunach – prawosławnym odłamie starowierców, którzy walczyli ze złem poprzez ruch. To niezwykła podróż, do której zaprasza autorka – ty też możesz wziąć w niej udział i przekonać się, że nie wszystko jest takie, jak się wydaje, a to, co wydaje nam się nieosiągalne, często jest w zasięgu ręki. Olga Tokarczuk – „Prowadź swój pług przez kości umarłych” Choć tytuł może niepokoić, książka ta – opublikowana w 2009 roku, jest jak najbardziej godna uwagi. To opowieść o serii morderstw. Główną bohaterką jest nauczycielka, która ma swoje przekonanie na temat winnych wszystkich zabójstw. Czy rzeczywiście za te śmierci odpowiadają… mszczące się zwierzęta? Olga Tokarczuk – „Moment niedźwiedzia” „Moment niedźwiedzia” to eseje, które po raz pierwszy opublikowane zostały przed ośmioma laty. Treść może zaskakiwać – potrzeba dużej dawki wnikliwości oraz refleksji, aby zrozumieć głębokie przesłanie autorki. To książka o budowaniu własnej świadomości, nierzadko na przekór innym. Jeżeli nudzą cię typowe, banalne powieści, budowane na tych samych schematach i według tych samych punktów, jeśli pragniesz odłożyć na chwilę książkę i pomyśleć o alternatywnym świecie, móc porównać go ze swoim – to wszystko to znajdziesz w „Momencie niedźwiedzia”. Olga Tokarczuk – „Księgi Jakubowe” Książka, za sprawą której Olga Tokarczuk po raz drugi w swojej karierze odebrała Nagrodę Nike. Bohaterami tej niezwykłej, tworzonej przez wiele lat powieści są postacie historyczne, między innymi Jakub Lejbowicz Frank, Elżbieta Drużbacka czy Katarzyna Kossakowska. Akcja toczy się w XVIII wieku, ale – podobnie jak wiele innych pozycji autorki, niesie niezwykłe, uniwersalne przesłanie. Olga Tokarczuk – „Zgubiona dusza” Wydana w 2017 roku pozycja porusza tematy, które dotyczą każdego z nas. Są tu zagadnienia związane z przemijaniem. Retoryczne pytania o to, co najważniejsze w życiu, zmuszające do chwili zastanowienia się, czy rzeczywiście idziemy w życiu najlepszą drogą i czy czegoś przypadkiem podczas tej podróży nie gubimy. Może tym czymś jest cały sens życia? Po lekturze tej książki będziesz miała ochotę zamknąć mijający czas w dłoniach, skupić się na tym, co w życiu najważniejsze – i o to właśnie chodzi. Olga Tokarczuk – „Opowiadania bizarne" Gdyby przetłumaczyć francuskie „bizarre” na język polski, uzyskalibyśmy słówko oznaczające coś dziwnego, niespotykanego, wręcz kuriozalnego. I właśnie takie są te opowiadania, które opublikowane zostały zaledwie 2 lata temu. Historie snute przez Olgę Tokarczuk dzieją się w przeróżnych miejscach i w przeróżnych czasach. Spotkasz niezwykłych ludzi i chwilami – choć to nie do końca wypada, głośno się zaśmiejesz. Zdecydowanie warto. Olga Tokarczuk – „Profesor Andrews w Warszawie. Wyspa” Nikogo nie trzeba przekonywać, że Olga Tokarczuk uwielbia opowiadania – tym razem również mamy z nimi do czynienia. To dokładnie dwie historie o dwóch różnych osobach, których poukładany świat nagle zupełnie się zmienił. Po lekturze zadasz sobie wiele pytań – między innymi o to, czy świat, który znamy, rzeczywiście działa tak, jak powinien? Czy rzeczywiście jesteś tym, kim jesteś? A może wszyscy widzimy się w krzywym zwierciadle? Olga Tokarczuk – warta uwagi nie tylko z racji otrzymania Nobla Od kiedy Olga Tokarczuk otrzymała Nagrodę Nobla, zainteresowanie jej twórczością bardzo wzrosło. Spróbuj jednak podejść do jej książek bez doszukiwania się „tej wyjątkowości wartej największej nagrody na świecie”. Spróbuj dojrzeć w niej siebie – swoje życie, swoją codzienność, swoje wartości. Książki Tokarczuk zachęcają do refleksji, chwili zatrzymania się, oceny swojego życia „z boku” i dojrzenia w nim tego, co najcenniejsze. Poruszają zwykłe, a jednocześnie najważniejsze dla każdego z nas kwestie – i dlatego właśnie zasłużyły na Literacką Nagrodę Nobla. Stereotypizacja kobiety autorki vs. kobiety bohaterki Nie tylko kryzys relacji czy też zasada samotności kobiet we współcze-snym społeczeństwie wpływa na tworzenie różnych mitów definiujących to, jak nowoczesna kobieta powinna lub nie powinna wyglądać, jakie powinna mieć zatrudnienie albo status socjalny. Zagadnienia teorii płci na pewno mają wpływ na większość sfer funkcjonowania kobiety w społeczeństwie, a jed-nym z przejawów subiektywnych poglądów na ten temat, które jednocześnie mogą i potrafią wpłynąć na opinię publiczną, jest tekst artystyczny. Literatu-ra tworzona przez kobiety cechuje się pewną specyfiką, któLiteratu-ra w różnych wa-riantach przesuwa się na osi od feminizmu do lekkiego, niewymagającego zaangażowania czytania romansów, w których bohaterka jest zawsze piękna, odważna i zwycięża zło, jak w jakiejś bajce. Pisana przez kobiety literatura nie zrodziła się tylko pod wływem teorii gender i nie jest tylko jej bezpo-średnim zastosowaniem (z główną impresywną funkcją), ale są to też teksty tzw. estetyki cierpienia, które wpływają na czytelnika za pośrednictwem prowokacyjnych, czysto kobiecych tematów (gwałt, aborcja, poród itp.). I wreszcie są to teksty, których motywacja i tematyka nie niesie ze sobą ani jednego z tych bezpośrednich znaków, lecz „kobiecość tekstu“ jest ukryta w ty-pologii postaci, w jej wewnętrznej charakterystyce i przejawach działania. Po literaturze pisanej przez kobiety, w której dominowały bohaterki wal-czące o prawa (własne i ogólnonarodowe), w centrum uwagi autorów i autorek pojawiły się kobiety-prowokatorki odsłaniające w opowieściach nie tylko swoje ciała, ale przede wszystkim dusze. Ten rodzaj intymności w literaturze jest związany z odkrywaniem kluczowych problemów, których nie potrafi opisać autor-mężczyzna i tylko w rzadkich przypadkach decydujący finał hi-storii przejawia się w aktywności męskiej postaci. Ten typ opowieści kon-centrował się na burzeniu mitów dotyczących pozycji kobiety w społeczeń-stwie, która to pozycja była (i prawdopodobnie nadal jest) definiowana stereo-typowo: kobieta-żona, kobieta w gospodarstwie domowym, kobieta w spódnicy czy piękna kobieta. Takie stereotypy są mocno zakorzenione w wielu językach i są częścią ję-zykowego obrazu społeczeństwa. Jako przykład można przywołać słowni-kową definicję jednego z poradników kodyfikacyjnych Krátkeho slovníka slovenského jazyka 4 (2003), który podaje dwa podstawowe znaczenia słowa kobieta: „1. dorosła osoba płci żeńskiej; 2. żona“, przy czym wszystkie przykłady podane w słowniku zmierzają do definiowania wyżej wspomnia-nego ideału kobiety: „1. wolna, zamężna, piękna, stara, zatrudniona; 2. dobra i wierna żona“. Z utrwalonych połączeń leksykalnych w podstawowych de-finicjach pojawiają się dwa: „1. lekka kobieta = kobieta o wątpliwych zasa-dach moralnych; 2. trzymać się kobiety za spódnicę = być zależnym od ko-biety“. Podobną sytuację zaobserwować można w definicji słowa ‚kobieta‘ zamieszczonej w Słowniku języka polskiego: „1. dorosły człowiek płci żeńskiej; 2. pot. Żona; a z utrwalonych połaczeń słownych na przykład kobieta fatalna (femme fatale) i emancypacja kobiet «zrównanie kobiet z mężczyznami w pra-wach społecznych i politycznych». Definicja słowa ‚kobieta‘ zawiera infor-mację o związku małżeńskim «kobieta pozostająca z mężczyzną w związku małżeńskim (w stosunku do tego mężczyzny)»“. Także tu jest pokazane, że pozycja kobiety jest ściśle związana z męskimi rolami w społeczeństwie i że w świadomości użytkowników języka od dawna zakorzenione jest mówienie o dwu podstawowych rolach kobiety: żony i matki. Przytoczone przykłady przekonują, że pozycja społeczna kobiety (z uwzględ-nieniem jej cech charakteru i cech zewnętrznych) jest stosunkowo niezmien-na. Tym bardziej zatem ciekawe wydają się postaci „niestandardowych“ ko-biet. Chodzi nie tylko o niewielkie odstępstwa od przywołanej definicji (jak np. kobiety niezamężnej z własnej woli czy kobiety samotnie wychowującej dziecko), ale i o znaczne różnice. Przykład takiego „przekroczenia“ znaleźć można u Olgi Tokarczuk, która w swoim opowiadaniu o najbrzydszej ko-biecie świata odniosła się do kilku stereotypów, przesądów i odwiecznych konfliktów męsko-żeńskich. Między wyzwoleniem a urodą Opowiadanie Olgi Tokarczuk zatytułowane Najbrzydsza kobieta świata jest zbudowane z kilku kluczowych elementów. Została w nim ukazana przede wszystkim relacja męsżeńska (teoria gender), ale też niektóre aspekty ko-biecego pisania, wśród których wyróżnia się estetykę brzydoty. Brzydota w tej prozie występuje w dwóch przestrzeniach: jedna z nich to bezpośred-nia, zewnętrzna charakterystyka najbrzydszej kobiety, druga zaś to szokujący element zastępujący estetykę cierpienia – eksponowanie (i ocena) niegrze-szącej urodą bohaterki przez innych ludzi. W pierwszym przypadku należy zaznaczyć, że owa najbrzydsza istota jest typowym przykładem społecznego gustu i powierzchownego postrzegania. Wszystkie cechy, które czynią z bo-haterki tę najbrzydszą, są zupełnym przeciwieństwem stereotypowej typolo-gii piękna, według której kobieta powinna mieć idealną cerę, duże wyraziste oczy, równy, dość duży nos, pełne symetryczne usta i równe białe zęby… Takie postrzeganie znamy z różnych źródeł i w istocie wpływa ono na wszystkie wizualizowane przykłady urody, od reklamy kosmetyków aż po ideał w postaci jakiejś sławnej osoby (na przykład aktorki, piosenkarki, władczyni itp.).Przy czym „obrazy »pięknych« kobiet zaczęto wykorzystywać w ogłoszeniach reklamowych w połowie XIX wieku“ i jest to jeden z do-wodów na to, że nowoczesna kobieta jest stale zmuszana, by „porównywać się z masowo propagowanym fizycznym ideałem“ (Wolf, 2000, 16). W opo-wiadaniu za pośrednictwem specyficznej charakterystyki głównej postaci ob-serwujemy o wiele głębsze spojrzenie niż tylko porównywanie się z uznawa-nym powszechnie obrazem piękna. Nie powinien to być jednak przeoczony element już choćby dlatego, że prowadzenie gry z fantazją czytelnika może zagwarantować tekstowi artystycznemu sukces i należy do podstawowych funkcji literatury. W tym przypadku czytelniczka nie chce być podobna do głównej bohaterki, ale bez wątpienia należy do grona jej sympatyków i nie-raz w głębi duszy jest też prawdopodobnie zadowolona, że nie znajduje się na jej miejscu. Stála nehybne, uvedomovala si, že ju pozorujú desiatky párov očí, že dychtivo hlcú každý detail, aby potom porozprávali o jej tvári známym, susedom alebo vlastným deťom, aby si ju mohli privolať zo spomienky, porovnať ju v zrkadle s vlastnou tvárou. A potom si s úľavou vydýchnu (Tokarczuk, 2003, 121). Własne problemy i wszelkie niedoskonałości stają się łatwiejsze do znie-sienia, a zasada porównywania w tym przypadku działa. Problem bycia brzydkim ma jeszcze inne konsekwencje: co gorszego może się przytrafić kobiecie? Nie tylko jest brzydka – jest najbrzydsza. Nie tylko jest najbrzydsza, ale jest tak na dodatek publicznie prezentowana. Ma nadzieję, że to wszystko zmieni się dzięki małżeństwu, ale w końcu małżeństwo okazuje się jedynie zakupem praw do wystawiania jej życia na pokaz. Rola małżeństwa zmieniła się w XIX wieku, dzięki czemu kobieta zyskała pozycję „menażerki gospodarstwa domowego, anioła gospodarstwa domowego“ i w końcu mo-gła „oczekiwać od mężczyzny nie tylko zabezpieczenia finansowego, ale też że będzie jej życiowym towarzyszem (Abramsová, 2005, 99). Te nadzieje bohaterki nie spełniły się, małżeństwo nie przyniosło jej żarliwego uczucia, ale handlową relację. Nawet macierzyństwo jest w tej transakcji postrzegane jako inwestycja przyszłej działalności zarobkowej. Bardziej trafne jest w tym przypadku twierdzenie Bell Hooks, która pisze o nowoczesnym małżeństwie jako o „częstym źródle cierpienia i niepokoju, które było katalizatorem fe-ministycznego buntu w prywatnych relacjach“ (2013, 118). Seria szokujących wypadków stopniuje cierpienie kobiety, które autorka przedstawia jako na-stępstwo wydarzeń i faktów, praktycznie bez emocji. Prezentuje Najbrzyd-szą jako „zwyczajną“ kobietę, której wyjątkowość jest tylko pozorna (brzy-dota jako typ zatrudnienia)‘ wewnątrz siebie jest taka sama jak wszystkie po-zostałe kobiety. W zasadzie „uwodzenie“ i zyskiwanie mężowskiej uwagi jest opisywane jako naturalna droga – najpierw powierzchowne zainteresowanie, następnie zauważenie wyjątkowości (nie jest głupia, mówi do rzeczy, zna kilka języków, ma kobiece gesty), a w końcu także zainteresowanie jej fi-zycznością – prezentowane wcześniej jako ciekawość: „V tú prvú noc po stretnutí si jednoducho predstavoval, aké by to bolo milovať sa s takouto bytosťou, bozkávať sa s ňou, sťahovať z nej šaty“ (Tokarczuk, 2003, 123). Późniejsze realne intymne spotkanie jeszcze bardziej potwierdza zwyczaj-ność niezwyczajnej kobiety: „a zmocnil sa jej ako každej inej ženy, bez akej-koľvek myšlienky, ako obyčajne“ (Tokarczuk, 2003, 127). Kolejną typową cechą literatury tworzonej przez kobiety jest głębokość przeżywanych i obrazowanych emocji. Emotywne zabarwienie tekstu jest ważną częścią zakodowanej idei. W analizowanym opowiadaniu oprócz mi-łości i zależności w związku pojawia się motyw litości i litowania się. O lito-ści, ewentualnie o jej niedostatku, mówi się w odniesieniu do związku dwoj-ga głównych bohaterów. Mężczyzna w pierwszych fazach związku nie od-czuwa litości nad ciężkim losem Najbrzydszej, a tym samym nie przejawia wobec niej prawdziwego zainteresowania i uczucia. Litość wykorzystuje tyl-ko jatyl-ko chwyt marketingowy w momencie rozpoczęcia współpracy z cyr-kiem i próbą zainteresowania widzów. W efekcie działa na emocje publicz-ności za pomocą wymyślonych i dopracowanych historii, przy czym w ogóle nie bierze pod uwagę uczuć wystawianej na pokaz kobiety, nieustannie ją poniżając: „Poniżanie jest podstawą wszystkich dalszych form przemocy“ (Hooks, 2013, 108). Rozważając ten problem, warto przywołać inny przy-kład z analizowanego opowiadania Tokarczuk, a mianowicie moment, gdy kobieta jest przekonywana, że uwaga publiczności sprawia jej radość, że jej potrzebuje. Kolejny kobiecy aspekt przejawia się jednocześnie w ataku na uczucia kobiecej i dziecięcej części widowni, która jest uważana za najbar-dziej podatną na zranienie. Emocjonalne zabarwienie tekstu jest z naszego punktu widzenia osłabione przez narratora mężczyznę. Gdyby historię opo-wiadała kobieta, wybrzmiałaby ona inaczej. Wewnętrzne rozdarcie i rozdwo-jenie męskiej postaci również jest zobrazowane, ale tylko za pomocą stosun-kowo powierzchownej sondy męskiej duszy, bardziej jest to pewnego typu konstatacja niż gotowe rozwiązanie. Inspirująca jest ta część opowiadania, w której mężczyzna zastanawia się nad uzasadnieniem wyboru właśnie Najbrzydszej jako swojej żony. W du-żym stopniu za tą decyzją stoją względy ekonomiczne. Inna strona mężow-skiego charakteru przejawia się w wyjaśnieniu – na pozór bez znaczenia – że jest ona „inna niż pozostałe“. Typowe dla literatury tworzonej przez kobiety są jednak stwierdzenia: „głupcy zabijali się z powodu piękniejszych“; „miał-bym coś, czego inni nie mają“. To sprawia, że zaprezentowany w utworze Tokarczuk mężczyzna jest właśnie postacią stereotypowego samca – prze-ważnie zły, działąjący na ogół niepoprawnie i niestosownie. Wizerunek mę-skiej postaci jest złagodzony poprzez fakt, że gdy czasami ucieka od żony, nie potrafi przestać o niej myśleć. Z punktu widzenia kobiecej czytelniczki może to być interpretowane jako cecha pozytywna, która świadczy o jakichś uczuciach; męska optyka dostrzeże jednak zupełnie inne powody takiego zachowania. W literaturze pisanej przez kobiety, a szczególnie w tekstach feministycz-nych często pojawiają się teoretyczne uzasadnienia różnic płciowych i in-nych opisów. W analizowanym utworze nauka także zajmuje ważną pozycję i to w miejscu, w którym od fantastycznych i szokujących uzasadnień kobie-cego wyglądu pisarka przechodzi do pseudonaukowych teorii o pomyłce przyrody i teorii zatrutej krwi. Następnym istotnym „naukowo uzasadnio-nym“ momentem opowiadania są narodziny dziecka. Mężczyzna twierdzi, że spłodzenie dziecka nie było ani jego zamiarem, ani jego pomysłem, był to bowiem pomysł profesora, który im pomagał i namówił ich na podjęcie ta-kiej decyzji. Przy czym Najbrzydsza już od ślubu marzyła o spokojnym życiu w zaciszu domu i wspólnym wychowywaniu dzieci. Z mężowskiego punktu widzenia dziecko było z jednej strony niepożądanym zagrożeniem, ale z dru-giej strony przynieść mogło lepszy zarobek. Ta swoista tęsknota za posiada-niem jeszcze bardziej szokującej atrakcji jest przeciwstawiona z ojcowskimi uczuciami i poczuciem zagrożenia partnerstwa w związku po pojawieniu się potomka. Poradzenie sobie ze śmiercią dziecka należy do najbardziej emo-cjonalnych przeżyć i jest często przedstawiane w dziełach tzw. estetyki cier-pienia. W niniejszym opowiadaniu jest to właśnie ten moment, kiedy kobieta pogrąża się w tęsknocie za dzieckiem i stara się je nakarmić także wtedy, kiedy ono nie ma już siły. Po śmierci dziecka matka cierpi z powodu tej stra-ty o wiele bardziej niż ojciec, pogrąża się w depresji, czego efektem końco-wym jest jej zgon. Postawa ojca jest paradoksalnie ukierunkowana nie na stronę emocjonalną, ale na ekonomiczną. Przejaw uczuciowości widoczny jest dopiero w sytuacji, kiedy profesor pomaga przenieść ciała martwej żony i córki do laboratorium. Tam posłużą do badań naukowych; zostaną wypre-parowane i zakonserwowane tak, by przedstawiały moment swojego naj-większego cierpienia, a potem wystawione zostaną jako eksponaty naukowe – „jako nieudany początek nowego rodzaju“ (Tokarczuk, 2003, 132). Pisarka w swoim opowiadaniu o najbrzydszej kobiecie świata proponuje odbiorcom jedynie bardzo mały wgląd do duszy głównej bohaterki, gdyż narratorem opowiadania jest mężczyzna. Kobieta przemówi jedynie kilka razy, a w każdym momencie, w każdym z tych dialogów zaprezentuje się jako inteligentna, mądra i niezwykle uczuciowa istota, a zatem jako całkowite prze-ciwieństwo tego, jak jest przedstawiana społeczeństwu. Ten kontrast jest do-skonale widoczny we fragmencie, w którym kobieta ocenia swoich widzów: „Ludzie są tak słabi, tacy samotni. Jest mi ich szkoda, kiedy siedzą przede mną i patrzą na moją twarz“ (Tokarczuk, 2003, 129). Z samotnej i cierpiącej bohaterki staje się osobą patrzącą z dystansu, oceniającą i postrzegającą swoją wyjątkowość oraz zwyczajność tych, którzy pozwolili sobie ją oceniać: „Czasem myślę, że mi zazdroszczą (…) są tacy nijacy, bez jakiejkolwiek wyjatkowości, bez właściwości“ (Tokarczuk, 2003, 129). Z tej, która według większości powinna się ukrywać przed ludzkim wzrokiem, staje się tą, która widzi prawdziwe wartości: „Ludzkie twarze są jak maski“ (Tokarczuk, 2003, 131). Dzięki temu odsłania się największa prawda płciowej (i jakiejkolwiek in-nej) stereotypowej teorii, ponieważ stereotypy i przesądy bronią dostępu do swobodnego postrzegania (zob. Porubanova) i zwracają uwagę na nasze sła-bości i niedostatki. Brzydka i poniżana kobieta postrzega widzów jako opuszczone i samotne dusze, cieszące się z cudzego nieszczęścia, które to nieszczęście utwierdza ich w poczuciu sensu własnego życia. Gdzie zatem jest miejsce Najbrzydszej? Toni Wolff w studium o przeciwień-stwach Štruktúrne formy ženskej duše (1951) zdefiniowała cztery podstawowe ar-chetypy kobiece. Matka to według niej „kobieta, dla której najważniejszym osobistym priorytetem jest dobro jej dzieci (albo tych, które ma w opiece)“ (Molton, Sikes, 2015, 24). Zgodnie z tą definicją Najbrzydszą można zali-czyć do tej kategorii, gdyż rzeczywiście w jej hierarchii najwyżej znajduje się dobro bliskich, w pierwszym rzędzie – jej córki. Po porodzie bohaterka tęskni nie tylko za spokojem dla siebie, ale przede wszystkim dla dziecka. W mo-mencie choroby myśli o dziecku, a nie o sobie, całkowicie zapomina o swo-im cierpieniu i poniżeniu. Charakterystyka archetypu matki przejawia się już we wstępnej części opowiadania, kiedy Najbrzydsza marzy o małżeństwie jako o ucieczce z życia publicznego do sfery domowej, do bezpiecznej pry-watności, gdzie będzie spokojnie żyć i wychowywać swoje dzieci. Archetyp Hetery – a więc kobiety, której „w pierwszym rzędzie zależy na jakości związku z partnerem“ (tamże, 27) jest obecny w postaci Najbrzyd-szej, ale bardziej dlatego, że ten stan jest dla niej nieosiągalny z powodu mę-żowskich zainteresowań innymi kobietami. W opowiadaniu Tokarczuk za-znacza tylko, że Najbrzydsza mu to wypomina, ale nie podejmuje żadnych środków ani kroków, aby zmienić tę sytuację. Archetyp Amazonki – „kobie-ty, której osobistym priorytetem jest bezosobowa strefa zbiorowej świado-mości“ (tamże, 29) i Medii – „kobiety, której prymarne zainteresowanie skupia się na zjawiskach związanych ze zbiorową nieświadomością“ (tamże, 33) są równie częściowo reprezentowane, choć nie wprost przedstawione. Najbrzydsza co prawda nie przejawia typowych nadprzyrodzonych czy wróżbiarskich zdolności (jak medium), ale jest to kobieta inna niż wszystkie, kobieta, która (podświadomie i mimowolnie) wpływa na społeczeństwo i na myślenie ludzi, wyznacza granice „normalności“ i pokazuje widzom lustro, mówiąc im: to wy jesteście ci brzydcy, to wy macie przesądy, to wy definiu-jecie granice wyjątkowości – piękna – brzydoty. Kobiecość Najbrzydszej, jako abstrakcyjne pojęcie wyrażające coś, co można zdefiniować jako kobiecą naturalność, ewentualnie tożsamość zmie-niającą się w czasie i przestrzeni (Bačová, 2005, 173), jest bardzo trudno opi-sać. Może jest w jej stosunku do mężczyzny, może w dążeniu do społecznego uregulowania swej sytuacji (małżeństwo), może w stosunku do dziecka i wresz-cie – w z pozoru błahych przejawach zachowań typowych dla płci żeńskiej – jak na przykład wtedy, kiedy zawiązała chustkę, którą kupił jej mąż. Faktem jest, jak mówi sama bohaterka, że „żadna rzecz nie istnieje od po-czątku do końca, o ile nie ma swojej opowieści“ (Tokarczuk, 2003, 125) i dlatego nie ma pewności, gdzie w analizowanym opowiadaniu znajduje się dobro: po stronie „normalności“ czy po stronie szokującej „nienormalno-ści“. Każdy stereotyp (również stereotyp płciowy) jest schematycznym spo-sobem postrzegania, którego celem jest ułatwienie orientacji w świecie, lecz tylko krytyczny stosunek do niego umożliwia zrozumienie jego funkcjono-wania. Można zadać pytanie: czy 10 października poznaliśmy laureatów literackiej Nagrody Nobla, a dzisiaj odbywa się ceremonia wręczenia medalu i dyplomu noblowskiego Akademia Szwedzka doceniła Tokarczuk za jej "narracyjną wyobraźnię, która wraz z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia" Tokarczuk przez ostatnie tygodnie, poprzedzające werdykt Akademii, była faworytką krytyków literackich i bukmacherów Dzięki międzynarodowym nagrodom, nominacjom i tłumaczeniom, w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy zainteresowanie prozą Olgi Tokarczuk na świecie ogromnie wzrosło W sobotę Tokarczuk zaprezentowała swój odczyt noblowski, zatytułowany "Czuły narrator" Poniżej prezentujemy szybki przegląd najważniejszych tematów związanych z pisarką i jej twórczością Choć typowania bukmacherów w przypadku literackiego Nobla trzeba traktować bardziej jako ciekawostkę niż prognozy oparte o solidne przesłanki, w tym roku się one sprawdziły. Tokarczuk była nieustannie na 3. lub 4. miejscu na ich listach. POLECAMY: Olga Tokarczuk dla Onetu: nie było lepszego momentu, żeby dostać Nobla Po zeszłorocznym skandalu seksualnym w środowisku szwedzkich akademików (współpracownika, a zarazem męża jednej z członkiń Akademii, Jeana Claude’a Arnaulta, skazano za gwałt, oskarżano go także o przecieki dotyczące wygranych), literackiego Nobla w 2018 roku nie przyznano. Nagroda za zeszły rok trafiła dzisiaj w ręce Tokarczuk. Nagrodę za 2019 rok otrzymał austriacki pisarz Peter Handke. Książkom Tokarczuk przez ostatnie kilkanaście miesięcy wiele uwagi poświęcały światowe media: "Guardian", "The New York Times" i "New Yorker". Tuż przed przyznaniem nagrody Nobla "Dagens Nyheter", największy szwedzki dziennik, opublikował wywiad z Olgą Tokarczuk, w którym autorka "Biegunów" mówiła o sytuacji politycznej w Polsce i złożonej, wielokulturowej historii kraju. A jak astrologia i autobiografia Kto czytał "Prowadź swój pług przez kości umarłych" lub przynajmniej oglądał "Pokot" — film Agnieszki Holland na podstawie powieści Tokarczuk — ten wie, że główna bohaterka tych opowieści, Janina Duszejko, zajmuje się astrologią i z jej pomocą próbuje okiełznać chaotyczną rzeczywistość. "Całkiem dobrze poruszam się w astrologii. Podoba mi się, jako swego rodzaju sztuka, którą ludzie uprawiają od tysiącleci. Astrologia jest starsza niż psychologia, starsza niż nauka w ogóle. I przez tysiące lat wykształciła wiele ciekawych rozpoznań i odkryć, które warto studiować, grzebiąc w archeologii kultury i pamięci ludzkiej", opowiadała Tokarczuk w jednym z wywiadów w 2017 roku. Jak się ma do tego autobiografia? Nie, nie znajdą jej Państwo w księgarniach, obok wydanych przez Olgę Tokarczuk powieści, ale to właśnie do nich trzeba zaglądać, chcąc poznać życie pisarki. Jak przyznawała w jednym z zeszłorocznych wywiadów: "Ktoś zainteresowany moją biografią znajdzie wszystko w moich książkach, tylko musi być uważny. Swoje życie tłumaczę na tekst literacki". B jak Booker i "Bieguni" Zwycięskie połączenie, które oszołomiło nas w maju zeszłego roku. To wtedy Olga Tokarczuk została laureatką prestiżowej Międzynarodowej Nagrody Bookera, przyznawanej w Wielkiej Brytanii autorowi najlepszej książki przetłumaczonej na język angielski. Nagrodę polskiej pisarce przynieśli "Bieguni" — wielowątkowa, osadzona w różnych miejscach, i różnych czasach, powieść zespolona motywem podróży, przemieszczania się. Tytuł książki nawiązuje do sekty prawosławnych starowierców, którzy wierzyli, że diabłu, a więc złu, mogą przeciwstawić się tylko będąc w ruchu, wędrując. Lotniska, hotele, dworce, dalekie wycieczki. Dlaczego podróżujemy, ale i żyjemy szybko, dokąd biegniemy, czego szukamy? — przed tymi pytaniami stawia czytelnika lektura "Biegunów". W zeszłym roku, na kilka dni przed ogłoszeniem werdyktu brytyjskich jurorów, Olga Tokarczuk mówiła w naszej rozmowie, że największą satysfakcję ma z tego, że "Bieguni" dostali drugie życie. — Teraz książki strasznie szybko znikają z rynku. Pojawiają się, płoną przez moment, potem zupełnie idą w zapomnienie. (…) Ta książka dalej jest aktualna. Zuniwersalizowała się przez to, że czytają ją teraz na świecie po angielsku. Fajnie. C jak czas Obierając Bookera podczas uroczystej gali w Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, Olga Tokarczuk zdradziła, że ma na sobie kolczyki, które kupiła w 1987 roku w stolicy Wielkiej Brytanii, kiedy — w czasach studenckich — pracowała jako pokojówka w jednym z eleganckich londyńskich hoteli. "Dziś wracam w tych kolczykach jako zdobywczyni nagrody Bookera", mówiła z radością i wzruszeniem. Zebrane przed laty w Londynie doświadczenia Tokarczuk przekuła w opowiadanie "Numery" (weszło do wydanego w 1997 roku tomu "Szafa"). D jak debiut W 1993 roku 31-letnia Olga Tokarczuk — psycholożka, która po studiach na UW pracowała jako psychoterapeutka w poradni zdrowia psychicznego w Wałbrzychu — debiutuje jako powieściopisarka. Łatwo nie było, bo jej pierwszą powieść, "Podróż ludzi Księgi", jak przypominał w zeszłym roku w "Wyborczej" Jerzy Sosnowski, "odrzuciła nieprawdopodobna liczba wydawców, którzy następnie, gdy rzecz się jednak ukazała w oficynie Przedświt, przyznali powieści... nagrodę za debiut". Jest II połowa XVII wieku. Bohaterowie: trudniący się alchemią markiz, bankier-filantrop, kurtyzana i niemy woźnica (plus towarzyszący mu wiernie żółty pies) wyruszają z Paryża w stronę Pirenejów, wiedzeni legendą tajemniczej Księgi, zdolnej zmienić bieg dziejów, a nawet zwrócić utraconą młodość. Sednem tej opowieści, jak często u Tokarczuk, jest tajemnica. Echa "Podróży ludzi Księgi" można znaleźć w kolejnych powieściach pisarki — zawsze dalekich od jakichkolwiek uproszczeń, nasyconych metafizyką, fundujących czytelnikom podróże do granic wyobraźni. I to już w "Podróży ludzi Księgi" Olga Tokarczuk dała się poznać jako wytrawna opowiadaczka wciągających historii. E jak ekologia Ekologia to od lat niezbywalna składowa prozy Tokarczuk. Pisała o niej, kiedy wegetarianizm (że już nie wspomnę o weganizmie!) wciąż były postrzegany jako uciążliwe dziwactwo, mówienie o więzi człowieka z naturą kojarzyło się, w najlepszym wypadku, z odklejeniem od życia, a rozprawianie o katastrofie klimatycznej nawet nam się nie śniło. "Prowadź swój pług przez kości umarłych" to przecież książka, która ukazała się już 10 lat temu. Tymczasem pod koniec września tego roku "Guardian" umieścił ją w zestawieniu 100. najlepszych książek XXI wieku. "W tym egzystencjalnym ekothrillerze ekscentryczka mająca obsesję na punkcie Williama Blake'a bada morderstwa ludzi i zwierząt w polskiej wsi. Tokarczuk (…) sprawdza, w jaki sposób atawistyczne męskie impulsy, ośmielone nową prawicową polityką europejską, zagrażają ludziom, ludzkim społecznościom i samej naturze" — pisał w uzasadnieniu brytyjski dziennik. Symbolem tego, jak aktualny jest "Prowadź swój pług przez kości umarłych", były napisy na plakatach niesionych przez protestujących przeciwko Lex Szyszko, ustawie pozwalającej na wycinkę drzew: "Janina Duszejko wam tego nie daruje". F jak feminizm Od lat mówi o sobie, że jest feministką, feministyczna jest też jej proza, w tym najprostszym z możliwych sensów — opowiada o historiach kobiet i ich doświadczeniu, przeciwstawia ich los patriarchalnej dominacji, zwraca uwagę na stereotypy, w które wszyscy, i kobiety, i mężczyźni, jesteśmy uwikłani. Kiedy Olga Tokarczuk otrzymała w 2017 roku nagrodę Kongresu Kobiet, Barbra Nowacka w swojej laudacji mówiła: "Laureatką jest kobieta, która mieszka na wsi, kocha zwierzęta, nie znosi myśliwych, zbiera zioła, ma trzecie oko, a więc widzi to, czego nie widzą inni. Czarownica. I jedna z najpotężniejszych kobiet kultury (…). Dla nas jest mistrzynią pióra i wyobraźni. Uczy nas feministycznej wrażliwości i ekologicznej determinacji". A kto chce przejść szybki kurs literackiego feminizmu, niech czyta: " "Prawiek i inne czasy", "Ostatnie historie" czy "Annę In w grobowcach świata". H jak hejt W 2015 roku Olga Tokarczuk została po raz drugi wyróżniona Literacką Nagrodą Nike (pierwszy raz otrzymała ją za "Biegunów" w 2008 roku). Wygraną przyniosły jej "Księgi Jakubowe" — licząca ponad 900 stron opowieść osnuta wokół postaci Jakuba Franka, XVIII-wiecznego żydowskiego mistyka, zamieszkującego wschodnie rubieże Rzeczpospolitej, który ogłosił się Mesjaszem i dał początek frankizmowi, judaistycznej herezji. Nad "Księgami Jakubowymi" Olga Tokarczuk pracowała 6 lat. Poza ważnym fragmentem historii żydowskiej diaspory, pisarka pokazała też nieupiększony obraz Rzeczpospolitej Obojga Narodów — z jej wszystkimi nierównościami, niesprawiedliwościami, przemocą, biedą. W rozmowie z TVP Info tuż po gali wręczenia nagrody, Tokarczuk powiedziała: "Wymyśliliśmy historię Polski jako kraju tolerancyjnego, otwartego, jako kraju, który nie splamił się niczym złym w stosunku do swoich mniejszości. Tymczasem robiliśmy straszne rzeczy jako kolonizatorzy, większość narodowa, która tłumiła mniejszość, jako właściciele niewolników czy mordercy Żydów". Po tej wypowiedzi na forach internetowych wybiło hejterskie szambo. Słowa pisarki wywołały gigantyczną falę nienawiści, grożono jej nawet śmiercią. "W życiu nie doświadczyłam tyle zmasowanej nienawiści, co w ciągu ostatnich trzech dni. Głęboko współczuję wszystkim hejtowanym", przyznawała w oficjalnym oświadczeniu. Wciąż, co często podkreślają zagraniczne media, proza Tokarczuk budzi w Polsce poruszenie i niezrozumienie, zaś sama autorka (to akurat wyłapał brytyjski "Guardian") jest nazywana "targowiczaninem: starodawnym określeniem zdrajcy". I jak ignorowanie W ostatni poniedziałek, 7 października, w programie "Kropka nad i" minister kultury Piotr Gliński, zapytany przez Monikę Olejnik o to, jaką książkę Olgi Tokarczuk przeczytał, odpowiedział: "Próbowałem. Nigdy nie dokończyłem". Czyli żadną. W 2017 roku grupa "Noworudzcy Patrioci", która dwa lata wcześniej rozpętała nagonkę na Tokarczuk i nawoływała do przemocy wobec niej (zarzucając pisarce antypolonizm), dostała patronat prezydenta Andrzeja Dudy nad organizowaną rekonstrukcją ostatnich dni Powstania Warszawskiego. Śledztwo w sprawie gróźb kierowanych w stronę pisarki zostało umorzone. W 2016 roku, podczas czatu z internautami, Jarosław Kaczyński, zapytany o to, co obecnie czyta, odpowiedział: "W tej chwili Państwa zaskoczę — »Księgi Jakubowe« Olgi Tokarczuk, która, jak sądzę, sama może być tym zaskoczona". J jak Jung, F jak Freud Fascynacje myślą Carla Gustava Junga, szwajcarskiego psychiatry i psychoanalityka, towarzyszą pisarstwu Tokarczuk. Do Junga nawiązała w " a także w eseju "Lalka i perła" — osobistym, intrygującym, nakierowanym na poszukiwanie niejednoznaczności i tajemnicy, odczytaniu wielkiej powieści XIX wieku, czyli, oczywiście, "Lalki" Bolesława Prusa. "Fascynował mnie behawioryzm i socjobiologia, potem miałam krótki romans z psychoanalizą, a potem odkryłam Junga. Wydawało mi się, że Jung łączy dwie istotne dla mnie sprawy — zaufanie doświadczeniu i intelektowi oraz, z drugiej strony — tym wewnętrznym potężnym intuicjom, bez których życie byłoby trudne do przełknięcia jak kawałek suchego chleba. Niezwykłość filozofii Junga polega na połączeniu dwóch sposobów postrzegania świata, które sama zawsze widziałam jako nie tyle rozłączone, co nawet sprzeczne – z jednej strony myślenia racjonalistycznego (...), z drugiej — całej sfery nieracjonalnej, intuicyjnej, niesprawdzalnej, a więc subiektywnej, niepowtarzalnej i nieprzekazywalnej, w skrócie — doświadczenia religijnego", pisała Tokarczuk pod koniec lat 90. w tekście dla "Tygodnika Powszechnego". Jeśli był Jung, musi być też ojciec psychoanalizy. W rozmowie z "Guardianem" w sierpniu zeszłego roku mówiła: "Jako młoda dziewczyna przeczytałam »Poza zasadą przyjemności« Freuda. To pomogło mi zrozumieć, że istnieją tysiące możliwych sposobów zinterpretowania naszego doświadczenia, że wszystko coś znaczy, i że interpretacja to klucz do rzeczywistości. To był pierwszy krok do tego, żeby zostać pisarką". O jak opowiadania Wyróżniane, nagradzane, cenione przez czytelników są powieści Tokarczuk, ale trzeba zaznaczyć, że pisarka wydała też trzy tomy krótkich form narracyjnych: "Szafę" (1997), "Grę na wielu bębenkach" (2001) i "Opowiadania bizarne" (2018). Ten ostatni to zbiór dziesięciu śmiałych, zachwycających fantazją i dalekowzrocznością opowieści o nieustających przemianach. Przejściach w świecie i między światami: ludzi, roślin i zwierząt; transferach w stronę dziwnej, niejasnej, a może nieśmiertelnej przyszłości. — Ten tom opowiadań traktuję jako przerwę między "Księgami" a zajęciem się inną większą rzeczą — przerwę konieczną dla zdrowia. I jako ćwiczenie umysłu, wymacywanie granic tematów, które będą mnie interesować. Chciałam poeksperymentować z czymś innym — przyznawała w naszej zeszłorocznej rozmowie. S jak serce powieści O tym, czym jest powieść, mówiła Tokarczuk w czasie gali rozdania nagrody Nike w 2016 roku. "Bardzo prywatnie i osobiście sądzę, że serce powieści bije zawsze po lewej stronie. Powieść odwołuje się bowiem do wrodzonej potrzeby zrozumienia drugiego człowieka, wrażliwego otwarcia się na jego inność i szukania w tej inności podobieństw. Jest literatura głębokim i wyrafinowanym sposobem komunikacji, być może najgłębszym ze wszystkich istniejących. Tym, w którym jesteśmy w stanie pojąć motywację drugiego człowieka, utożsamić się z nim i z nim współodczuwać. Opisanie świata w całym jego skomplikowaniu i niejednoznaczności stroni od biało-czarnych podziałów i trywialnych prawd. Być może właśnie dlatego denerwuje tych, którzy są ślepi na kolory". Pisarka odwoływała się w ten sposób do swoich doświadczeń minionego roku, związanych z odbiorem "Ksiąg Jakubowych" (patrz hasło: hejt).